У ваенным Беластоку

Алена АНІШЭЎСКАЯ

Вясною 1944 года ў нашай сям’і адбылася непрыемная падзея. Мама атрымала выклік у нейкую нямецкую ўстанову, каб з’явіцца на лекарскую камісію з дачкой Вольгай. Олі было тады 13 гадоў. Мы ўсе перапалохаліся, таму што раней былі ўжо такія „камісіі”, дзе пасля агляду прыведзеных туды бацькамі дзяцей не ўсе вярталіся дахаты. Хутка разышлася вестка, што забралі дзяўчынку з вуліцы Бэма, што не вярнуўся хлопец з вуліцы Вейскай і іншыя прызваныя на тую камісію.

Сабралася наша радня, хто быў у Беластоку і вырашылі, што мама пойдзе сама ў тую ўстанову і скажа, што не магла пракарміць усіх дзяцей і Олю адправіла да сваякоў на вёску. Мама так і зрабіла, але немцы патрабавалі даць дакладны адрас, дзе знаходзіцца дзіця. Мама была шакіравана, не спадзявалася такога пытання. Зразу не ведала, што сказаць. Калі другі раз сакратарка — полька — павышаным голасам спытала: „То гдзе ж та цурка!”, маме ўнутраны голас падказаў: „У мае цёткі, Ганны Гарустовіч, у вёсцы Галені Сухопальскай гміны”. — „Добжэ, справдзімы”, — пачула.

І зноў сабралася радня і вырашыла, што Олю да цёткі Ганулі (так мы яе называлі) адправіць трэба, бо з немцамі няма жартаў. Могуць праверыць і тады маме пагражала б турма за абман, або і яшчэ горш. Сабралі мы Олю ў дарогу: у палатнянай сумцы крыху адзення, харчоў, ліст да знаёмых ліцьвіноў Марцінкянісаў у Белавежы, каб прынялі яе, і неадкладна адправілі да Галеняў. Іхні знаёмы развозіў соль па вёсках і мог яе туды адвезці.

Праводзілі мы Олю на станцыю са смуткам, не ведалі, калі пабачымся, ці перажывем гэта ўсенька, што будзе з намі тут, у горадзе.

— Едзь, дзіцятка, да цёткі Ганулі, яна цябе прыме, у яе няма сваіх дзяцей, можа хоць ты перажывеш, — казала маці.

Цяжка нам было вяртацца дахаты. Цягнік павёз Олю таксама ў невядомае. Даехала яна ў Белавежу з прыгодамі. Дзесьці за Арлянкай партызаны ўзарвалі рэйкі, паравоз абсеў на чыгуначным пуці, а пасажыры ў Гайнаўку пайшлі пешшу, больш за дзесяць кіламетраў. У Гайнаўцы дзяўчынка ўбачыла знаёмага з возам, які завёз яе ў Белавежу.

Не бачыліся мы з Оляй 10 гадоў. Ужо пасля смерці Сталіна, у тую першую савецкую адлігу, прыехала яна да нас. Каб яе запрасіць, трэба было пісаць ажно ў Маскву. Цяпер мы ездзім да сястры часцей, чым яна да нас.

Калі Оля пасля вайны хацела вярнуцца на сваю бацькаўшчыну, аказалася гэта немагчымым, бо прапісалася яна беларускай. А рэпатрыяцыя была толькі для палякаў. І так засталася яна жыць у Беларусі. З Белавежы ў Белы Лясок усяго 20 км. З падалянскіх паплавоў у Тараўцы за чыгуначнай станцыяй да белалясоцкіх лугоў можна дакінуць каменем, а прайсці — нельга.

Оля выйшла там замуж, мае дзве дачкі і чацвёра ўнукаў. Муж яе ляснік, з пакалення ў пакаленне. Іхнюю сям’ю ў 1939 годзе вывезлі ў Сібір. Вярнуліся яны без бацькі і малодшага брата. Дажываюць у Белым Ляску, дзе амаль няма малодшага пакалення. Маладыя ўцякаюць у гарады. Весела робіцца толькі летам, калі прыязджаюць дзеці і ўнукі. Недалёка ад іх пустуе дача Хрушчова. Прыгожая ваколіца магла б быць прывабная для турыстаў у час летняга і зімовага адпачынку. Але хто мае задбаць пра гэта?