У ваенным Беластоку

Алена АНІШЭЎСКАЯ

У „Новай дарозе” пачалі паяўляцца цікавыя вершы. Іх аўтар — Масей Сяднёў. Прозвішча не з нашага староння.

Падумалася мне, што напэўна хтосьці з былых савецкіх настаўнікаў застаўся ў Беластоку. Вершы яго штораз больш мне падабаліся і я пачала іх вырэзваць з газеты і ўкладваць у сшытак. Хацелася мне пабачыць паэта. Ажно ў нашай школе прыдумалі запрасіць Масея Сяднёва на сустрэчу з настаўнікамі і вучнямі. Хаця нашым вучням было ад 7 да 10 гадоў, аднак мы вырашылі, што паэта запрасіць варта. Сустрэча адбылася позняй восенню 1943 года. Я была ўсхвалявана тым, што ўпершыню пабачыла жывога паэта (Хведара Ільяшэвічя я перад усім уважала за дзеяча), што прывіталася з ім, пачула ягоны голас. Убачыла я чалавека невысокага росту, бландзіна з лёгка рыжаватым адценнем чупрыны і з быстрым, неспакойным поглядам вачэй. Памятаю, што меў ён на сабе зялёны самаробны світэр. Пасля некалькі разоў бачыла я паэта ў Камітэце. Найдаўжэйшая наша сустрэча і размова адбылася ў апошні вечар 1943 года. Навагоднюю вечарыну наладзілі настаўнікі нашай школы ў кватэры кіраўніка Уладзіміра Кузняцова. Жыў ён з жонкаю (дзяцей у іх, хіба, не было) дзесьці на Баярах, у невялікім драўляным доміку (цяпер я не магу пазнаць тое месца). Немцы ў навагоднюю ноч скарацілі каменданцкі час і да 23 гадзіны можна было быць на вуліцы. Апрача настаўнікаў на вечарыне быў Масей Сяднёў, бацюшка, муж нашай настаўніцы і я. Вечар прайшоў надта прыемна, паколькі ўсе згадзіліся не гаварыць пра вайну. Я тады даведалася, што „мой” паэт — не савецкі настаўнік, але ўсяе праўды пра сябе ён не выявіў.

Думаю, што Масей Сяднёў наведваў і іншыя беларускія школы на Беласточчыне. Відаць гэта па датах і месцах напісаных ім вершаў. Верш „На хутары” ўзнік у Нараўцы 13 мая 1944 г., верш „Адказ” — у Орлі ў 1943 г., „Песня” — 25 сакавіка 1944 г. Ведаю, што наведаў ён Гайнаўку і Белавежу.

Знаёмства з Сяднёвым разбудзіла ўва мне яшчэ большую цікавасць да паэтаў, якія друкаваліся ў „Новай дарозе”. Купляла я газету і вырэзвала з яе вершы М. Сяднёва, зрэдку Х. Ільяшэвіча (відаць, рэдка друкаваліся), пасля Шэршня і Янкі Богдана. Дасюль захавалася ў мяне больш дзесятка газетных выразак з вершамі.

У школе я пасябравала з Соняй Папяльніцкай. У маёй памяці захавалася наша апошняя сустрэча на двары каля „нашай” хаты ў Беластоку. Набліжаўся ўжо фронт. Соня прыйшла да мяне, прынесла кніжку (канешне, беларускую). Была яна апранута ў прыгожую крэмавую сукенку, вышытую беларускім арнаментам. Высокая, стройная.

— Жывяце так блізка казармы, бамбяць тут, уцякайце дзесьці на вёску, — раіла. Пыталася, што думаем рабіць, як гэта ўсенька кончыцца (мела на думцы надыходзячы фронт). — Тут будзеце аставацца?

— Не, — кажу, — як мага хутчэй будзем вяртацца ў сваю Белавежу.

Запрашала я яе ехаць з намі. Адказала, што яшчэ не вырашыла што ёй рабіць. Больш мы ўжо не сустрэліся, хаця мелі спаткацца на ўрачыстасці заканчэння школьнага года. Сястра мая, вучаніца тае школы, была на ўрачыстасці і атрымала пасведчанне заканчэння II класа. Я па нейкай прычыне не пайшла.

Пасля я даведалася, што Соня вярнулася ў Беларусь. Горкі быў яе лёс. НКУС хутка адправіў яе туды, куды адпраўлялі ўсіх адукаваных і свядомых беларусаў. Калісьці я ўспамінала пра яе ў „Ніве”. Адгукнуўся быў яе сваяк з Беластока, даў мне яе адрас у Ваўкавыску. Я напісала, атрымала адказ і запрашэнне. Як жа я шкадую, што не выбралася ніколі да яе. Між намі было больш дзесяці гадоў розніцы. Яна — адукаваная, старэйшая, але нешта нас спалучала. Мы заўсёды мелі аб чым гутарыць. Любілі яе і вучні. Мая сястра таксама запамятала яе на ўсё жыццё.

З Масеем Сяднёвым у ваеннае ліхалецце не давялося мне сустрэцца. Пазней даведвалася я пра яго на Беларусі, але ніхто нічога не ведаў. Ажно нехта з нашых дзеячаў, што быў у Амерыцы, сказаў мне, што ён у Злучаных Штатах. Знайшліся мы ў 1992 годзе, карэспандэнцыйна. Пабачыцца нам так і не давялося.