Сага аб Туронках

Ада ЧАЧУГА

Зноў сустракаемся з Юркам Туронкам у Трыпуцях. На двары ўсё яшчэ залацісты, аксамітны верасень, хаця ўначы здараюцца замаразкі.

Сёння прыедзе Зіна, Юркава жонка, і я вельмі хачу яшчэ пагаварыць з ёю.

Цягнік з Варшавы спыняецца ў саміх Трыпуцях, і напрасткі ад станцыі да хаты Туронкаў усяго дзвесце метраў. Мы, аднак, едзем сустракаць Зіну на машыне, як сапраўдныя сустракаючыя, робячы пры гэтым вялікі круг.

Толькі ўвайшла Зіна на свой панадворак — і адразу да градак. Успляснула рукамі: Агарод замарозіў! Замерз увесь мой перац! — А што трэба было рабіць? Прыказу ж не было, апраўдваецца Туронак перад жонкай. Але Зіна ўжо яго не лае. Рэшткі зялёнага перцу ўсё ж засталіся.

Ідзем у хату. Зіна, уся шчаслівая, расказвае пра нядаўна нарадзіўшагася ўнука. А Ганя такая мама зрабілася, такая мама...

Я цешуся разам з дзедам і бабуляй, тым больш, што ўжо мела прыемнасць пазнаёміцца з іхняй дачкой Ганяй год таму ў Беластоку, калі яна выступала ў Філармоніі са сваёй „Сінфоніяй Варсовіяй”, і нават пісала пра яе.

Але як гэта было з тымі гусямі, пра якія мне таямніча намякнуў Юрка?

А-а-а, гэта тады, калі ён прыехаў у Супрасль жаніцца? — і Зіна са смехам пачынае расказваць, спрачаючыся з мужам, што было так, а што не так.

Было гэта летам 1960 года. Я прыехала да бацькоў у Леўкі на жніво, успамінае жонка Туронка. А тут мне паведамляюць, што ў Супраслі ёсць курсы для настаўнікаў беларускай мовы і каб я абавязкова прыехала. Ехаць хочацца, а ў нас работа. Ледзь адпрасілася я ў бацькоў. Кажу: мушу ехаць, бо я там вельмі-вельмі патрэбная. Што было рабіць: бацькі згадзіліся.

У Супраслі я ўбачыла Туронка. Я яго не ведала. Пытаюся ў Баршчэўскага, хто гэта такі. Ат, не дуры сабе ім галавы, ён жанаты, катэгарычна адрэзаў Алесь.

На ўсякі выпадак я запыталася яшчэ ў Шведа. О-о! Гэта журналіст з Варшавы, сказаў Віктар. — Але ці праўда, што ён жанаты? — Няпраўда! Ён якраз прыехаў выбіраць сабе жонку і мае кватэру ў Варшаве (а Юрка гэту справу трымаў у таямніцы, відаць, баяўся, каб нейкая дзяўчына не паквапілася на яго кватэру).

А Божачкі, журналіст, з Варшавы, падумала я. Вялікі пан! А да таго ж беларус...

Мы з Юркам выйшлі пахадзіць па Супраслі. На лузе пасвіліся гусі. Я кажу: во гусак дык я ўмею пасвіць!

Туронак бунтуецца: ты ж сказала, што гуску дык ты ўмееш спячы! Я тады адразу і падумаў: Ажанюся! З гэтай ажанюся! Яна будзе маёй жонкай.

Зіна яшчэ крыху прабуе даказваць сваю рацыю, што яна тады ўсё ж сказала, што ўмее гусей пасвіць, а Юрка ўсё імкнецца ўзяць верх: Зіна цяпер пячэ найлепшыя ў свеце гускі — з яблыкамі.

А яшчэ Ганя расказвала, што і дрожджавыя піражкі з яйкам і капустай, смажаныя ў алеі, у маці выходзяць смакавітыя, дадаю і я, каб хаця яны з-за мяне не пасварыліся.

Мо Юрка тады не дачуў таго, што сказала Зіна, бо думаў так, як хацеў думаць, а да гэтай пары Зіна навучылася пячы экстра-гуску. Усё выглядае на тое, бо калі ён стаў прыязджаць у Чаромху, дзе Зіна працавала настаўніцай, яна яму заўсёды смажыла толькі бульбу.

Абрыдла яму ўсё гэта, не скрывае тадышніх сваіх кулінарных „здольнасцей” Зіна, і прывёз ён калісь яду з Варшавы: пячэнне, флячкі і розныя іншыя харчы.

Калі Юрка сказаў, што хоча жаніцца, Зіна здзівілася: — Са мной? — З вясковай настаўніцай?

Праз два месяцы ад знаёмства ў Супраслі Юрка з Зінай узялі шлюб. Паколькі ён быў рыма-католік, а яна праваслаўная, шлюб узялі ў грэка-каталіцкай базыльянскай царкве ў Варшаве.

Кватэру то Юрку прыдзялілі, але ключоў яшчэ не далі. Ну, дык паехалі ў Закапанае. Праз два тыдні вярнуліся. Ёсць! Далі ключы. У новай кватэры яшчэ ляжалі стружкі. Выцыклінавалі!

Два тыдні Зіна стаяла ў чарзе па галоўную тады для іх мэблю — канапу.

Пачалося сямейнае жыццё. Юрка працаваў, а Зіна, якая закончыла Бельскі беларускі ліцэй і Настаўніцкую студыю ў Беластоку, гадавала дачку Наташу, якая нарадзілася ў 1961 годзе, а пасля і Ганю, малодшую за Нату на пяць гадоў.

Падгадаваўшы дзяцей, Зіна Туронак вырашыла вучыцца далей. Жыла ж цяпер у Варшаве, універсітэт быў зусім блізка. Пачала завочна штудзіраваць беларускую філалогію ў 1972 годзе. Закончыла універсітэт у 1977 годзе.

І так з сялянскай сям’і ў Леўках, што ў пару кіламетрах ад Бельска, Зіна „выйшла ў людзі”: ад снежня 1978 года яна пачала працаваць у бібліятэцы Інстытута славістыкі Польскай акадэміі навук. Там жа яна працуе да сёння. Марыць цяпер, каб хутчэй стаць сапраўднай пенсіянеркай і заняцца каханым унучкам. Кажу табе, пераконвае мяне Зіна, такі прыгожанькі, як лялька.