Ахвяраваныя Святой Грабарцы

Ганна КАНДРАЦЮК

Ігнат Налівайка пакуль дасць рады будзе ісці. Як усе тыя, што ахвяраваліся Святой Гары Грабарцы.

Са страхам і адвагай

Мая пілігрымка пачалася ноччу, 14 жніўня. У Трасцянцы, куды завёз апошні рэйсавы аўтобус, пабрэхвалі ўжо сабакі.

„В гости к Богу не бывает опоздания”, — угаварвала я сябе яшчэ перад дарогай. З Трасцянкі трэба было дабрацца ў Целушкі, толькі дзевяць кіламетраў. Затое праз лес, могільнік, дзве вёскі з чужымі сабакамі.

Уначы, пад зорным жнівеньскім небам, паломнічаць фантазійна. Страшна і адважна заадно. Каб падбадзёрыць сябе ў намеры, я прыгадвала ўсе рэлігійныя песні. Аднак мой рэпертуар скончыўся сто метраў за Трасцянкай. Далей, усю дарогу, як накручаныя, спявалі цвыркуны.

...

— Пачакай! пачакай! — у канцы вёскі нагнала мяне маладзіца з Пухлаў. У вёсцы прымалі паломнікаў. Амаль у кожнай хаце гарэла святло, там-сям чуліся бяседы, перагаворы.

— Ты можа начаваць не маеш дзе? Бачу з плецакам якаясь ідзе — то хіба з пільгрымкі?

— З пілігрымкі, з пілігрымкі... Толькі мне далей трэба...

Пухлаўская маладзіца падказала мне дарогу і яшчэ, як выпадае народным парадам, напалохала.

— Па дарозе мінеш могілкі, толькі не бойся — бо нядаўна там нябожчыка пахавалі.

— Ці ж я яму патрэбная? — адрэзала я, хаця па спіне прабег халадок. На месца дабілася з дрыготкім сэрцам, якраз пад поўнач. У пачатку вёскі запаліліся вулічныя ліхтары.

— А я ўжо і вочы выгледзела, — прывітала здзіўленая Гражына Харытанюк.

У хаце, апрача нас, начавала адзінаццаць паломнікаў: з Мінска, Саколкі, Беластока.

Пайшла марнаваць сабе ногі

З Саколкі паломніцтва выйшла ў нядзелю, 12 жніўня. Раніцай, зразу пасля літургіі. Дзень раней даехалі мінчукі, дзевяць асоб — дзеці і моладзь. Разам ішлі парафіяне з Дубровы-Беластоцкай і Ячна. У суме пад 80 чалавек, пераважна моладзь. Першы начлег выпаў у Чорнай-Беластоцкай.

— Я сёмы раз іду на Грабарку, — кажа Аня Мазалеўская, з Крапіўнога, што ля Дубровы.

— То больш за дзвесце кіламетраў ад твае вёскі на Грабарку будзе?

Аня намагла левую нагу і просіць, каб забінтаваць ёй пятку.

— Chodzi o to, zeby sie pomodlic, — кажа паломніца, не прывыклая размаўляць з чужымі на „простай” мове, хаця ў Крапіўным усе гавораць па-беларуску, і каталікі, і праваслаўныя. Праўда, каталікі смяюцца, што ідзе марнаваць сабе ногі.

— Раз, як заехала я на Святую Гару аўтобусам, то адчувала сябе як на экскурсіі. Не было таго адраджэння, духовага задавальнення, якое прыносіць вандроўка сярод блізкіх духова людзей.

— Што хочаш памяняць у жыцці? — пытаю дваццаціпяцігадовую паломніцу.

Аня пакуль беспрацоўная, дапамагае бацькам у гаспадарцы. Раней працавала ў магазіне „Бядронка”.

— Каб нейкую працу найці, закончыць лепшую школу, — думае ўголас мая спадарожніца. — I lepiej sie czuje, jak pobede na Grabarce.

Прыпынак Кленікі

Сяло Кленікі, 15 жніўня. Айцец Аляксандр Высоцкі ўжо гадзіну выглядае паломнікаў. Мелі прыйсці ў абед, а тут першая на гадзінніку, а іх няма.

Каля царквы расставілі сталы і пасудзіну. Баявітая кухарка Мая сочыць, каб усё было як у людзей.

— Батюшкі то ў школі посадім, — разважае ўголас пані Мая, па-праваслаўнаму Марыя, а па-вулічнаму „Пшчола”. Абед падрыхтаваны школьнымі кухаркамі шыкарны: суп са свежай гародніны са свойскім хлебам, рыбныя катлеты — па два на галаву, два віды салата — з памідораў і капусты, духмяная бульба, кампот і гурба яблыкаў.

— А скуль вы будэтэ? — клічуць да сябе мяне і Гражыну мясцовыя кабеты, што расселіся на лавачцы насупраць царквы.

Няма ў Кленіках лепшай інфармацыйнай крыніцы як лавачка. На лавачцы ўсё ведаюць, на лавачцы ўсё бачаць.

— О, дівіетэсе, дівіетэсе, — паказваюць нам цётку ў белай хустачцы. — То такая, што па ўсіх пільгрымках ездзіць. Бядачка, сёлета водпуску не атрымала. То бач, прыехала з Бельска, хоць з бацюшкамі прывітацца.

Пазайздросціўшы цётцы ў белай хустачцы, мы таксама рушылі прывітацца з айцом Уладзімірам Місеюком. Сакольскі настаяцель прыехаў спецыяльна, каб правесці паломніцтва цераз сваю родную вёску, Падрэчаны.

— То і гэтыя мусіць па ўсіх пілігрымках ходзяць, — пачулася ў наш бок з лавачкі.

Хоць ты ў Маскву адпраўляй

Пасля малітвы і добрага абеду ў Кленіках падаемся ў дарогу. Палявымі дарогамі — праз Сапава, Падрэчаны, Локніцу. У грамадзе чуваць сяброўскія размовы. Пра школу, пра „Басовішча”, пра знаёмых. Найбольш тут моладзі. Ідуць кавалеры і ліцэісты, студэнты і маладыя беспрацоўныя, дзяўчаты і хлопцы з пачатковых школ. Сярэдні ўзрост пілігрымаў — на вока, дваццаць гадоў. Ёсць і старэйшыя, але тых як на лякарства.

Найстарэйшы ў грамадзе, брат Іаан з Беластока, вылучаецца выглядам і манерай. У яго, як у Дзеда Мароза, белая барада, адмысловы крыж з іконкай, абведзены фольгай, шырокія веды на тэму царквы і пілігрымак. Ды яшчэ ў кожнай царкве, сола, заводзіць напеў Багародзіцы.

— Як першы раз пайшоў я на Грабарку, то ногі месяц часу былі падкурчаны. За пятнаццаць гадоў так разышоўся, што зараз хоць ты ў Маскву адпраўляй! — расказвае дзед.

Разам з паломніцтвам ідуць пастыры — духовы апякун паломніцтва айцей Пётр Харытанюк з Крынак, мажны айцец Анатоль Марчук з Самагруда, вікарны айцец Яраслаў Грыгевіч з Саколкі, малады бацюшка Андрэй Місяюк з Засцянкаў. Ёсць і бацюшка Яраслаў Шчарбец з Новай Волі, ёсць айцец Уладыслаў Масайла з Ячна і гасцінна айцец Уладзімір Місяюк з Саколкі, пасля яшчэ дойдзе бацюшка Анатоль Такаюк з Орлі.

— Слаўнае ваша паломніцтва, — віншую духовага апекуна, — каб ніхто і з ног не збіўся!

З ціхім спадзевам у сэрцы

— Пілігрымка — гэта жывы арганізм, кожны ўдзельнік адказны за духовую атмасферу, — кажа Наталля Клімук, студэнтка паланістыкі. Наталля ідзе разам з сястрой Магдай, студэнткай музычнай акадэміі ў Быдгашчы. Дзяўчаты, дочкі бацюшкі з Паўднёвага Вострава, у паломніцтве дзесяты раз.

— Ідзем з ціхім спадзевам у сэрцы, — кажа Магда.

Мае новыя сяброўкі гладка размаўляюць па-беларуску. І спяваюць анёльскімі галасамі.

— То, вы з самой Саколкі ідзяце?

Востраўская парафія ідзе з Крынкамі, пасля толькі спалучаецца з Саколкай. Сёлета сустрэліся яны ў Супраслі, на другі дзень вандравання. Пасля дайшоў яшчэ Гарадок і Беласток. Ужо ў Кленіках, дзе і нас зарэгістравалі і адзначылі, назбіралася пад дзвесце ўдзельнікаў.

— Цяпер то і мы сакольскія парафіянкі, — жартуе Гражына.

Папраўдзе Гражына выйшла толькі каб правесці мяне за рэчку Нарву. Але ж паломніцтва так ёй спадабалосо, што ішла трыццаць кіламетраў. У маладой грамадзе лёгка ідзецца, бадзёра, не адчуваеш, што побач цябе нехта нясе чалавечае гора.