Увесь свет Мацея Канапацкага

Лена ГЛАГОЎСКАЯ

Выхаваны ў мусульманскай сям’і Мацей Канапацкі лічыць сябе перш за ўсё беларускім татарам. З’яўляецца тыповым доказам на тое, што менавіта татары захавалі беларускую мову. Журналісцкая праца спалучала беларускую тэматыку з татарскай. Захапленне сваімі каранямі і мода на татарскі арыент у Польшчы спрыялі Мацеевым публікацыям пра татараў: „O muzulmanach polskich” („Przeglad Orientalistyczny”, 1962, nr 3), „Помнікі арабска-беларускай пісьменнасці” („Ніва”, н-р 20, 19.05.1963 г.), „Elementy folkloru Tatarow na pograniczu polsko-bialorusko-litewskim” („Literatura Ludowa”, 1963, nr 1). Нагадваю першыя, якія супадалі з ягонымі беларускімі публікацыямі ў „Ніве”. Так, як беларусам адкрываў невядомыя старонкі XIX- i XX-вечнай гісторыі, так палякаў знаёміў з татаршчынай. „Аднойчы быў такі артыкул у „Палітыцы” „Mіtra pod kapeluszem”, які падштурхнуў мяне да зацікаўлення татарскімі каранямі, — успамінае Мацей. — Часы былі спрыяльныя. — У 1973-1977 гадах я поўнасцю заняўся татаршчынай. Працаваў на штаце Ваяводскага асяродка культуры ў Беластоку, стварыў „татарскі музей” (экспазіцыю) пры Доме культуры ў Саколцы. Ездзіў па ўсёй Польшчы і сабіраў экспанаты. Тады выдаў таксама даведнікі „Bialostocki Szlak Tatarski” (Warszawa 1977) i „Pod bialostockimi minaretami”. Татаршчына на Беласточчыне адрадзілася, дзякуючы Мацееваму энтузіязму. Зацікаўленне аль-кітабамі, жыццём татараў у Польшчы і іх гісторыяй былі тэмай не адной Мацеевай публікацыі не толькі ў Польшчы, але і за яе межамі. Сёння няма такой публікацыі пра татараў у Польшчы, якая не спасылалася б на доследы Мацея. А ягоныя знаходкі татаршчыны ўзбагачваюць за кожным разам выстаўкі пра татараў.

Мацей таксама актыўна падтрымлівае кантакты з татарамі ў Беларусі. Яго пляменнік, Ібрагім Канапацкі ўзначальвае там Саюз татараў і выдае часопіс „Байрам”.

Дом па вул. Сыракомлі, 5

„Чым менш патрэб — тым больш шчасця, паўтараў нам бацька”, — успамінае Мацей. Вядома, адносілася гэта да матэрыяльных патрэб. Гэты дэвіз у сваім жыцці пераняў ад яго і Мацей. Таму можа і жыццё яго кружыцца вакол вышэйшых вартасцей такіх, як чалавечнасць, экуменія і талерантнасць. Усё дарослае жыццё Мацея праходзіла паміж Беластокам і Трыгарадам. З 1957 г. пачаў працу ў Беластоку. У 1964 годзе пераехаў у Сопат і працаваў выкладчыкам рускай мовы ў школе, а ў 1966-1972 гадах — прэс-сакратаром дырэктара Гданьскай суднаверфі імя У. Леніна. Выдаваў штодзённы інфармацыйны бюлетэнь пакуль не з’явіўся да яго (без ведама дырэктара) шведскі журналіст і распытваў пра снежаньскія падзеі 1970 г. На шчасце надарылася пасада ў Ваяводскім доме культуры ў Беластоку.

У 1977 г. зноў вяртанне ў Сопат, дзе 2 гады арганізаваў імпрэзы ў Балтыйскім артыстычным агенцтве (BART). У 1979 г. сарганізаваў Універсітэт III Узросту і ў 1995 г. адышоў на пенсію. Далей жыве ў Сопаце.

Неспакойны дух Мацея не дазваляе яму сядзець дома. Ягоныя маршруты: Ольштын — Піцер — Вільня — Вроцлаў задзіўляюць нас, малодшых.

Мацей часта ўспамінае ніўскія часы і прымітыўныя ўмовы жыцця на гарышчы рэдакцыі. Сёння жыве разам з сястрой Тамарай, якой ў красавіку споўніцца 87 гадоў. У Мацею мае яна сапраўднага брата, бо Мацей гэта сапраўдная братняя душа: кожнаму дапаможа, кожнага падтрымае на духу, часта са шкодай для сябе.

Не ўлажыўшы свайго сямейнага жыцця, поўнасцю аддае сваё добрае сэрца ўсім, хто яго патрабуе ці не. Сам шукае людзей з шырокім кругаглядам. Цікавіць яго сяброўства людзей, нягледзячы на нацыянальнасць і веравызнанне. Такім сфармавала яго Вільня на ўсё жыццё. А ў доме па вуліцы Сыракомлі зноў у Мацея цікавыя суседзі: Ян Заслаўскі, родам з Браслаўшчыны, дзеяч Towarzystwa Milosnikow Wilna i Ziemi Wilenskiej і Дональд Туск, сенатар, вядомы палітык новай палітычнай групоўкі Platforma Obywatelska.