Беларуская Швейцарыя

Ганна КАНДРАЦЮК

Першы адрэзак шляху па Беларускай Швейцарыі, возера Балдук, пераплываем лодкай. На другім беразе чакае нас сімпатычнае знаёмства са студэнтамі геаграфіі з Гомеля. Раней пабывалі яны тут на практыцы, сёлета ўжо ў шырэйшай кампаніі зноў вярнуліся ў гэты чароўны куток бацькаўшчыны. Праветрыцца ад чарнобыльскай пошасці, адпачыць тут душой і целам. Нашы новыя сябры — людзі адкрытыя на новае знаёмства. Зразу прапанавалі нам дапамогу ў наведванні лясных нетраў, дзе чакалі нас адны цікавінкі і атракцыёны.

* * *

На гарбе шырокага прыазёрнага оза раскінута старая вёсачка Балдукі. Цэлая як этнаграфічны запаведнік. Усе забудовы, платы, дахі — усё драўлянае. Натуральны колер драўлянай забудовы сугучны колерам навакольнага лесу. У Балдуках цалкам вымерлі аўтахтоны. Ад іх асталіся здзічэлыя сады з яблынямі і слівамі. Тут, так як і ў Вайшкунах, нанова пасяліліся дачнікі.

Ля хаткі з гонтавым дахам абскочылі нас сабакі. У сярэдзіне пачулася англійская мова. У Балдуках жыве студэнтка Оксфарда. Англічанка прыехала сюды, спецыяльна ў запаведнік „Блакітныя азёры”, даследваць меч-траву. У хатцы яшчэ адна хата — расстаўленая палатка.

— Дзядзька з суседняй вёскі прывёў ёй сабаку, каб адна тут не баялася, — дадае гомельскі сябра. — Зараз англічанка адзіная „штодзённая” жыхарка вёскі.

* * *

Тутэйшы лес месцамі нагадвае Белавежскую пушчу. Кроны магутных дубоў, ліп і хвой цалкам закрываюць неба. Запаведнік „Блакітныя азёры” створаны ў 1972 годзе для зберажэння унікальнага ўзгорыста-азёрнага прыроднага комплексу. Парк займае плошчу 1,5 тысячы гектараў. Камавыя ўзгоркі і озавыя грады перамяжоўваюцца глыбокімі, запоўненымі вадой упадзінамі. Іх вышыня сягае часта за 200 метраў, розніца паміж іх адноснай вышынёй 50-60 метраў. Лясной, ледзь пратаптанай сцежкай дабіваемся да ракі Страчы. У ёй блакітная, ледзь не сіняя вада. Чыстая і жывая, сапраўдны цуд у прыродзе. Замест кладкі — паваленая хвойка.

— За нішто ў свеце я не перайду гэтай рэчкі! — у нашай кампаніі ўспыхла паніка. Найбольш перажывала аўтарка гэтых радкоў. Аднак за намовай гомельскіх „акрабатаў” і гімназісткі Цалінкі, якой хада па дрэве здалася добрай гульнёй, я перамагла сваю фобію. У канцы так спадабаласо, што хацелася яшчэ некалькі разоў перайсці туды-сюду блакітную Страчу. За радай сяброў з Гомеля мы падтрымоўваліся здаровай тынінай, апіраючыся ў дно ракі. Прыгода на Страчы запамяталася як найбольшы экатурыстычны атракцыён Беларусі!

* * *

Назоў запаведніка ўзяты ад інтэнсіўнага колеру азёр. Аднак памыляецца той, хто думае, што ўва ўсіх азёрах вада блакітная. Амаль кожнае з іх мае сваё характэрнае адценне. Балдук у залежнасці ад неба мяняе свой колер — раз яно блакітнае, раз шэрае, іншы раз — зялёнае, багонныя азёрцы, у якіх салоная вада, маюць колер карычневы, Глубелька ў сваю чаргу вабіць туркусным колерам. На возеры знаходзяцца плавучыя астравы. Тут сустрэнем рэдкія віды раслін: кураслеп лясны, чарнакорань Рупрэхта, ворлік звычайны, тут адзінае ў Беларусі месца, дзе расце тая меч-трава. У самым запаведніку сустрэнем за сорак рэдкіх відаў раслін — між іншым мнаганожку звычайную, цюльпан лясны, гайнік цёмны і венерын чаравічак.

Непадалёк Глубелькі — другое вялікае возера Глубля, якое ў сваю чаргу — смарагдавае. Падняўшыся на панарамную тэрасу на гары, мы любаваліся відам Глублі, Глубелькі, Ячменца і былых сажалак Альшэўскага маёнтка. Разнавідныя адценні вады, стыхійная краса лесу, гоман птушак наводзілі „абалдзіцельны” настрой.

* * *

Вандруючы озавымі градамі і далінамі Беларускай Швейцарыі, мы смакавалі яшчэ адну беларускую страсць — збіранне грыбоў. Тут ужо побач сцяжыны расла процьма грыбоў: баравікоў, чырвонагалоўцаў, сыраежак, заячых грыбкоў. Як нашчадкі пушчанскіх продкаў, з небывалай асалодай віталі мы кожны новы грыбок. Не менш энтузіястычна рэагавалі сябры з Гомеля. Як ніколі мы адчувалі супольны корань нашай жыццёвай мінуўшчыны, моцна назначаны лясным пейзажам.

У самым запаведніку, ля азёраў, дзе нават падрыхтаванае месца для турыстаў, мы не сустрэлі жывой душы. Крыху здзіўляла абыякавасць для гэтага чыстага і прыгожага месца. З другога боку — не хацелася тут бачыць бяздумных турыстаў, зрываючых венерыны чаравічкі. На палатачным полі, быццам перасцярога, стаяў драўляны метровы баравік.

— Чаго толькі не прыдумае беларускі ляснік?! — задзіваваліся мы. Гэты велічны грыб нагадваў мемарыял, пастаўлены ў гонар усіх сарваных братоў-баравікоў.

Грыбная тэма і моўныя архаізмы тыпу „пайшоў па грыбэ” яшчэ мацней вярталі памяць пушчанскіх продкаў. Нават гамельчукі, раней рускамоўныя, прамовілі па-беларуску.