Чуласць мовы

Міраслаў ГРЫКА

«Трэба шукаць прыстойнага чалавека са свечкай», — кажа старая прымаўка. Калі пакінуць у баку спрэчны характар гэтага сцвярджэння — бо, насуперак знешнасці, большасць людзей дэманструюць шчырую прыстойнасць! — сам матыў свечкі сёння вельмі падманлівы. Такім чынам, цяпер у нас ёсць дэкаратыўныя свечкі, араматычныя свечкі або тыя, што звязаны з рэлігійнымі рытуаламі. У апошнім выпадку варта падкрэсліць, што яна захоўвае пераемнасць з мінулым у сваім сімвалічным пасланні. Астатняе, аднак, не мае падабенства з метафарычнай свечкай, якая, у рэшце рэшт, выкарыстоўвалася не толькі для развейвання цемры. Акрамя фізічнага, яе святло вяло ў сімвалічную сферу, дзе ўласцівасць жывога полымя, праз працэс алхімічнага пераўтварэння, разбурала зацвярдзелую цемру з дапамогай чалавечага асвятлення. Сёння яго практычную функцыю можа выканаць максімум святлодыёдны ліхтарык або лямпачка iPod. Але дзе святло ад свечкі, вакол якой збіраліся людзі? Хоць яны і праліваюць святло, яно не развейвае чалавечую адзіноту, максімум, кідаючы трупнае ззянне на чалавечыя твары. Гэтыя прылады ўсё яшчэ не знаходзяць месца ў сімвалічнай прасторы, або гіперпрасторы, натуральна прызначанай як словам, так і рэчам. Змены ў свеце адбываюцца занадта хутка, каб ён мог паспяваць за імі, апісваць, вызначаць і ў рэшце рэшт распаўсюджваць іх у чалавечай свядомасці. Магчыма, менавіта таму яго дысфункцыянальнасць узмацняецца: ён не ў стане справіцца з гэтымі пастаяннымі (...)