АдТыканне запору

Міраслаў ГРЫКА

Ці захавалася дзе-небудзь ветлівая форма «Вы», з якой людзі звычайна звярталіся адзін да аднаго на Падляшшы? Яна архаічная, дык што? Але яна ўсё яшчэ захоўвае адценне... не фамільярнасці, а зычлівай дыстанцыі, не фармалізаванай ветлівасці, а павагі да іншых. У цяперашні час распаўсюджаны тэрмін «Пан/Пані» — паўсюдны і звычайны. Яго празмерная роўнасць, такая ж нейтральная, як і трывіяльная, прысаромлівае нават вясковых курэй. Што ж, звычаі мяняюцца, і мова таксама. Некалькі дзесяцігоддзяў таму, блукаючы па заплоццях Падляшша, я спытаў дарогу ў маленькай бабулькі, якая сядзела на лаўцы, выкарыстоўваючы форму «пані». Яна рэзка перапыніла мяне: «Я не Пані, я Зоя!» Я збянтэжыўся яе рэакцыяй і не спытаў дарогі. Магчыма, менавіта тады я разгубіўся? Форма «пані» не была зневажальнай для бабулькі, але яна абыходзілася з ёй жорстка і непрыязна. Перш за ўсё, я быў для яе незнаёмцам, мінаком, які цягнуў след гэтай дзіўнасці — усяго невядомага, адрознага, пагрозлівага, дэстабілізуючага і шакуючага... Яе рэакцыя тады — з пункту гледжання часу, які прайшоў з той падзеі — была своеасаблівым выкліканнем чалавечых страхаў перад невядомым, якіх шмат у сучасным свеце. Аднак сёння мы поўныя страху як перад Штучным Інтэлектам, так і перад генетычна мадыфікаванай куркай, якая будзе несці залатыя яйкі. Гады таму, калі я для TVP 2 запісваў кадры для дакументальнага фільма пра пераўтварэнні ў падляшскай сельскай мясцовасці, мяне (...)