Цень

Міраслаў ГРЫКА

Чалавечы цень упарта цягнецца за чалавекам, нягледзячы на яго і насуперак яму. Дзе б ні быў чалавек, ён таксама там, альбо гратэскна выцягнуты, альбо скарлавацелы, але заўсёды трымаецца за тваю фізічнасць. Цень — неад’емная частка чалавечай ідэнтычнасці, якая выяўляецца, калі апускаецца змрок, і ўсё становіцца непранікальным ценем. Тады контуры рэчаў размываюцца, прастора раствараецца ў цемры, час спыняецца, і чалавек, згублены ў гэтай расплывістасці, задае сабе самыя глыбокія пытанні. Хто я? Куды я іду? Менавіта ў такі незразумелы момант чалавечаму розуму адкрываецца, так бы мовіць, касмалагічнае вымярэнне. Калі б толькі чалавек меў больш смеласці і настойліва ішоў гэтым шляхам... Але нам, людзям, не хапае гэтай адвагі. Мы баязліва шукаем свой цень, калі губляем яго з поля зроку. З самага світання мы разганялі цемру агнём, практыкуючы рытуал выклікання ценяў. З часам мы навучыліся рабіць гэта з дапамогай штучнага святла. Рэлігіі, як і цывілізацыі, схільныя да трансфармацыі. Гэта пастаянны працэс, які пачынаецца з чалавека і заканчваецца назіраннем за яго ценем. Акрамя таго, цень гэта ўсяго толькі нязграбная візуалізацыя таго, што здаецца сутнасцю чалавецтва. Гэта страх, які пранізвае нашу ідэнтычнасць. Гэта страх і жах, уласцівыя нашаму віду. Смутны страх перад невядомым. Мы баімся невядомага. А невядомае заўсёды неназванае. А тое, што знаходзіцца за межамі назвы, выслізгвае па за нашай увагай. Гэта сур’ёзны дэфект нашага (...)