Мой герой Ромас Каланта

Уладзімір АРЛОЎ

У Еўропе, прынамсі ва Усходняй, што пасля Другой сусветнай вайны больш за чатыры дзесяцігоддзі была пад савецкім ярмом, добра вядомае імя Яна Палаха. Гэты студэнт філасофскага факультэта Карлавага ўніверсітэта ў 1969 годзе здзейсніў самаспаленне на пражскай Вацлаўскай плошчы, пратэстуючы супроць уводу ў Чэхаславакію войск Савецкага Саюза і іншых краін Варшаўскай дамовы.

Менш ведаюць пра юнака Ромаса Каланту, які праз тры гады ўчыніў тое самае ў Коўне на знак пратэсту супроць паняволення Літвы. Ромас стаў героем майго юнацтва. Але распавяду ўсё па парадку.

У адказ на пытанне, што адбылося 14 траўня, дасведчаныя ў найноўшай айчыннай гісторыі людзі згадаюць ганебны і, як даўно даказана юрыстамі, нелегітымны рэферэндум 1995 года, пасля якога мы прачнуліся ў іншай краіне. Але ў маёй асабістай гісторыі гэты дзень пазначаны чорным каменем і з іншае прычыны.

14 траўня 1972 года ў Коўне ў скверы каля Музычнага тэатра, абліўшыся бензінам з трохлітровага слоіка і выгукнуўшы: «Свабоду Літве!», ператварыў сябе ў жывую паходню Ромас Каланта.

У скверы цвілі чырвоныя цюльпаны. У тэатры якраз у гэты час ішоў спектакль для дзяцей «Дзяўчынка шукае казку».

Ромас, які памёр ад апёкаў на досвітку 15 траўня, шукаў свабоду. У краіне, дзе мы нарадзіліся, свабода таксама была казкай.

Яму споўнілася дзевятнаццаць, а мне да дзевятнаццаці заставалася тры месяцы — лета, якога ён ужо не (...)