Дэманы свету

Міраслаў ГРЫКА

У папярэднім адрэзку я казаў, што д’ябал — фігура нахабная. Па дзіўным супадзенні я толькі што скончыў чытаць другі том дзіўнага гістарычнага сінтэзу Саймана Себаг-Мантэфіёрэ пад назвай «Свет. Сямейная гісторыя». Пад павекамі надоўга застаюцца брутальныя вобразы: груды вочных яблыкаў пабітых ворагаў, дзе-нідзе піраміды мужчынскіх яек, мільёны сагнаных у рабства мужчын, жанчын і дзяцей, жорсткія згвалтаванні, зневажальныя катаванні, абдзертыя садраныя трупы, расчлянёныя целы... Вось пераможнае сведчанне перамогі адных над іншымі і, адпаведна, вычварэнства гісторыі — апошніх над першымі. І так па крузе. Гэта рухавікі чалавечага прагрэсу: улада і заняволенне — у якім бы кантэксце і вымярэнні яны ні разглядаліся! Як жахлівая думка, што прагрэс заўсёды паўстае на руінах, і яшчэ страшней, што сапраўдныя выгады ад яго — гэта тыя, хто на спіне пераможаных і паняволеных узбіраўся на вяршыню ўлады. Да вяршынь, з разуменнем таго, што нават самае роўнае ўзвышша мае сваю найвышэйшую кропку. Аўтар Мантэфіёрэ прыклаў вялікія намаганні, каб з аднаго погляду ахапіць гісторыю чалавецтва, паклапаціўшыся, аднак, аб тым, каб не страціць сам вуток, з якога саткана гісторыя, ні асобныя ніткі асновы і вутка, якія яе ствараюць, і іх папярочнае перапляценне з рознай тэкстурай, больш тоўстымі або танчэйшымі гістарычнымі вузламі. Прачытаўшы першы том «Свету», мне стала блага. Другі том гэтай працы даў мне зразумець, што гэтае прадчуванне насамрэч (...)