Час суркоў

Міраслаў ГРЫКА

Позняя восень... Да світання недалёка ад змяркання. Не ведаеш, класціся спаць ці ўставаць. Якраз у такую гадзіну завітаў да мяне знаёмы пільшчык і хрыплым голасам пахмельнага чэкіста грымнуў з парога: «Ты спіш?! Таму што я даўно на нагах!» Так, я яшчэ спаў. Як два дні таму і шмат разоў раней, калі ён абуджаў мяне бязлітаснай рашучасцю сталінскіх салдат, што вербавалі сонных людзей у сібірскую ссылку. Як балюча я адчуваю драматызм адной паэтычнай фразы — «...страх разбуджаных на досвітку...» Я злёгку папракнуў госця, але не стаў пярэчыць, калі ён сеў на кухоннае крэсла і ўпаў у (думаю) філасофскую задуменнасць. Я чакаў, што будзе далей — пяць хвілін, дзесяць... У Вечнасці ёсць нешта ад бясконцай цішыні, і я думаю, што гэта па-свойму невыносна. Вось чаму я адчуў палёгку яўнай часовасці, параўнальнай хіба з актам стварэння, калі пільшчык сказаў: «Ці не дасі ты мне гаплючка, каб палепшыць мне, бо я стаміўся ад учарашняга». Я адказваю цвёрда і кожны раз не. Зрэшты, гэта яго ніколькі не адчайвае, бо ён так выглядае кожны дзень, а значыць, кожны дзень «учора». Гэта значыць, не сёння. Дык адкуль ён ведае, што задае тое самае пытанне, што і ўчора? Сцэнарый яго візітаў не мяняецца ні на ёту, ні на адно слова, ні на коску. Для яго кожнае «сёння» — працяг таго ж «учора», бо калі ён заходзіць да мяне, усё ідзе па адной схеме: «Ты спіш? Бо я даўно на нагах не маю чым паправіцца! Ой, не маеш... ну, я пайду». Калі хто глядзеў і быў (...)