Канчай, васпан, без сораму

Міраслаў ГРЫКА

Маё стаўленне да бясконцасці... асцярожнае. Паколькі яна вызначаецца якраз бясконцасцю, тэарэтычна не мае ні пачатку, ні канца. Гэта супярэчыць логіцы чалавечага жыцця, якое пачынаецца з нараджэння і заканчваецца смерцю. Так бясконцасць напаўняе мяне страхам. Прыкладам можа служыць тое, што мы больш-менш называем Сусветам. Гэта фізічны, матэрыялістычны варыянт. Я схіляюся перад яго неабсяжнасцю. Але ці мае неабсяжнасць сілу сагнуць карак чалавека? Альбо другі прыклад, акрэслены паняццем Бога — гэта метафізічны, духоўны варыянт. Душа, нібыта, не мае вагі, але пад яе нявызначаным цяжарам я задыхаюся. Шырокасць і нявызначанасць... выражаюцца ў бясконцасці. Нягледзячы на тое, што разглядаецца яна тут і цяпер, распаўсюджваецца ва ўсіх накірунках прасторы і часу. Адразу. Не мае ні пачатку, ні канца. І ў гэтым сэнсе здаецца непарушнай, што для мяне, выхаванага ў культуры лінейнай прагрэсіі: раней — пасля, калісьці — цяпер, нараджэнне — смерць, шлях з пункта А ў пункт Б, будаванне — разбурэнне... — вельмі трывожыць Мяне з дзяцінства вучылі правілу: пачаўшы — канчай! Вымярэнне «канечнасці» арганізавала ўсё маё жыццё. Калі я нешта не пачну, то і не скончу. Пасля абуджэння і выканання шэрагу рытуальных або практычных дзеянняў я клаўся спаць — гэта было правілам. І гэтак далей. Раптам, на парозе сталасці, я сутыкнуўся з паняццем бясконцасці. Я адчуваў сябе няўтульна, хоць у паўсядзённым жыцці гэтае пытанне не вельмі (...)