Згодна з рытуалам

Мірслаў ГРЫКА

Закон з’яўляецца своеасаблівым механізмам прычын і наступстваў, і, як любы механізм, ён рухаецца з дапамогай пастаяннага, паўтаральнага цыкла рухомых частак. Усе яны дзейнічаюць у адпаведнасці з эвалюцыйнай логікай развіцця цывілізацыі і культуры, якая ідзе рука аб руку з ёй. Аднак рухомае павінна быць трывала ўстаўлена ў нерухомае — інакш ні адзін механізм не будзе працаваць. Таксама закон. Як гэта ні дзіўна прагучыць, але яго ўстойлівая, хоць і нерухомая аснова ... — рытуал. Рытуал разумеецца як паўтарэнне пэўных фармальных узораў, правіл запісу і лагічных прынцыпаў. Возьмем у якасці прыкладу Канстытуцыю. Яна таксама выконвае рытуальны абавязак. Як правіла, яе палажэнні непарушныя, а калі і дапускаюцца якія-небудзь змены, то толькі ў адпаведнасці з нормамі, якія змяшчаюцца ў самой Канстытуцыі. У гэтым яе рытуальная функцыя. Яе змест павінен быць непарушным, нязменным, паўтаральным кожны раз, аж да кропкі, коскі ці літары. Канстытуцыю, вядома, можна змяніць, але для гэтага патрэбная палітычная агентура пераважнай большасці дзеючых парламентарыяў. А разам з імі — прэзідэнта дзяржавы і, ускосна, грамадскасці. А гэта няпроста ў сённяшняй ідэйна-светапогляднай мазаічнай рэчаіснасці. У любым выпадку, Канстытуцыя, нягледзячы на восем гадоў кіравання папярэднімі партыямі толькі павярхоўна абглоданая імі. Магчыма, таму, што яны паважалі рытуальную функцыю, якая яе абараняла, якая была яе неад’емнай часткай. Няхай (...)