Цень

Міраслаў ГРЫКА

Толькі што завяршыліся Алімпійскія гульні ў Парыжы. Вытокі гэтага спартыўнага мерапрыемства бяруць свой пачатак у Старажытнай Грэцыі, аб чым нікому не трэба нагадваць. Кажучы «Грэцыя», сёння мы маем на ўвазе суверэнную дзяржаву, грамадзяне якой размаўляюць на адной мове (не лічачы перыферыйных дыялектаў або моў этнічных меншасцей, уцягнутых у гісторыю іншаземнай большасці), маюць аднолькавыя правы і абавязкі перад сабой — хаця б тэарэтычна — і тыя ж грамадзянскія свабоды. Гэта, вядома, толькі прыблізнае вызначэнне сучаснай дзяржавы. Старажытная Грэцыя не была адзіным утварэннем. Фактычна, гэта быў быццам «архіпелаг» незалежных гарадоў-дзяржаў ці нават варагуючых астравоў з незалежнымі сацыяльна-палітычнымі сістэмамі і значнымі адрозненнямі, пачынаючы з перадгісторыі Грэцыі, калі пачалі перакрывацца тры асобныя культуры: эалійская, дарычная і іанічная. Менавіта з гэтага кангламерату культур утварылася «ахейская» супольнасць, аб’яднаная больш-менш аднолькавай мовай, культам адных і тых жа багоў і гістарычнай традыцыяй, сфарміраванай на працягу стагоддзяў усобіц, жорсткіх уціхамірванняў і значных, але нячастых паўз, калі сціхалі стукі зброі і змаўкалі змучаныя войнамі бакі. Агульная гісторыя ўяўляла сабой сінтэз міфаў і фактаў мінулага. Спачатку яго распаўсюдзілі па грэчаскім свеце вандроўныя спевакі. Ні «Іліяда», ні «Адысея» не з’яўляюцца адзінымі творамі Гамера, хоць іх аўтарства прыпісваецца яму. Хутчэй, гэта плён намаганняў (...)