Грыбовы замовы

Радаслаў МАЦІЕВІЧ

Чаму трэба асцярожна збіраць грыбы ў высакосны год i што такое «ведзьмін круг»? A ёсць прыкметы i запаветныя словы падчас збору грыбоў. Па грыбы славяне хадзілі здаўна, чым ашаламляльна адрозніваліся ад суседзяў-еўрапейцаў, якія з грэбаваннем адносіліся да лясных дароў прыроды i ўсхвалялі ды ўсхваляюць, напрыклад, стравы з жаб :-) .

Ёсць наконт гэтага i «запаветныя словы». Калісь, пачынаючы з другой паловы лета, у лясы, бары i rai сыходзілі цэлымі паселішчамі, пасля чаго дзясяткі i сотні вазоў, «пад завязку» загружаных свежымі, сушанымі i салёнымі грыбочкамі адпраўляліся на гарадскія кірмашы. Пры гэтым прастадушныя сяляне да растучых «з нічога i ніадкуль» грыбоў заўсёды ставіліся з вялікім падазрэннем i спрабавалі растлумачыць ix з’яўленне то ўдарамі маланак, то «божымі пляўкамі» ці, наадварот, свавольствамі д’ябла, альбо магічным дзеяннем вясёлкі i нават уласнымі грахамі. Маўляў, грыбы-дубовікі i чырвонагаловікі сярод ix — самыя сур’ёзныя, а тыя бэткі — сыраежкі i свінушкі — нікудышнія. Згодна з устоянымі вераваннямі, усё, што знаходзілася ў лесе, належала яго аднаасобнаму ўладальніку — лесуну. Таму, перш чым прыступаць да збору грыбоў, патрабавалася, па-першае, спытаць у яго дазволу, а па-другое, здзейсніць пэўныя рытуалы i вымавіць спецыяльныя «запаветныя словы», каб грыбы ў траве i лістоце не хаваліся i самі пад ногі трапляліся. У адваротным выпадку можна было вярнуцца дадому з пустым кошыкам. Словы, (...)