Паэтычная страфа

Міраслаў ГРЫКА

Патронам фельетона будзе пан Журдэн — герой выдатнай камедыі Мальера пад назвай «Мяшчанін у дваранстве» — якога вельмі здзівіла, што на працягу ўсяго жыцця ён меў зносіны з людзьмі не толькі звычайнай мовай, але і незвычайнай... прозай. Для пана Журдэна размова ў прозе здавалася больш высакароднай, чым звычайныя мяшчанскія размовы. У той час п’есы пісаліся ў вершаванай форме. Гэтая форма мела ўрачыстыя, святочныя, непаўторныя адценні і больш адпавядала высокай прыдворнай трагедыі, драме са шляхецкіх замкаў, чым звычайнай камедыі, якую любіў французскі тлум. Мальер быў адным з нямногіх тагачасных аўтараў, якія эфектыўна адышлі ад яе на карысць гутарковай мовы. Менавіта з гаворкі простага народа, а не з куртуазнага сцёбу, канчаткова склалася літаратурная французская мова. Мы яшчэ адрозніваем вершаванае маўленне ад гутарковага. Напрыклад, я качаюся ад смеху. Аднак я смяюся не з дурненькага пана Журдэна, а з сябе. Бо я таксама перажыў падобнае здзіўленне. Гэта адбылося падчас маёй інтэнсіўнай адукацыі. Дзякуючы ёй я мог адрозніць вершаванае маўленне, падпарадкаванае строгасці квантатыўнай метрыкі, і гутарковае маўленне, больш-менш складнае, але розніца паміж імі для мяне не была відавочнай. Маю свядомасць тады засялялі дактылічныя персанажы з паэм Гамера ці трынаццаціскладовыя героі міцкевічаўскага «Пана Тадэвуша». Яны былі больш рэальныя, чым мой патрабавальны настаўнік, які вымагаў ад вучняў завучыць на памяць паўтара (...)