Чалавек, бяры цукерку!

Міраслаў ГРЫКА

Мой пляменнік у дзяцінстве любіў кароўкі-мардаклейкі. Ён слініўся над імі або таемна, хаваючыся ў кустах, або нахабна перад тагачасным светам, гэта значыць іншымі стрыечнымі братамі, сцвярджаючы, што ён толькі мэмляе кароўку апошнюю з апошняй. Але ён быў бы рады падзяліцца ёю, калі б гэта не выклікала ў нас агіды. Ён выцягваў з рота кавалак карамелізаванага цукру і сунуў нам пад нос з шырокай усмешкай. Быў ён хітры, але ва ўзросце для шлюбу аказалася, што ва ўсім перахітрыў свае натуральныя зубы. Яму спатрэбіўся час, каб замяніць іх на штучныя, ён усталяваў засвабодныя сківіцы, выпадаючыя падчас размовы, так што ён не меў права голасу ў пытанні шлюбу. І хто скажа, што помста не салодкая?! Салодкае ў мяне асацыюецца з эксперыментам, праведзеным некалькі гадоў таму амерыканскімі псіхолагамі на пяцігадовых дзецях. Гэты час важны, таму што да гэтага ўзросту большасць дзяцей пачынае адрозніваць прычыну і следства і, адпаведна, усё больш і больш разумець логіку сацыяльных адносін і іх уплыў на асобу. Груба кажучы, кожнае дзіця атрымала аднолькавую цукерку, але з умовай, што калі паўгадзіны ўстрымаецца ад яе ўжывання, то ў якасці ўзнагароды за ўстрыманне атрымае яшчэ адну, якую зможа з’есці разам з першай. Гэты эксперымент быў правераны ў розных варыянтах. У адным дзецям прапаноўвалі любыя цукеркі, у другой — шакаладкі ці печыва. Перад гэтым кожнае дзіця падвяргалася розным псіхалагічным тэстам, якія павінны былі (...)