Кіслае паветра

Міраслаў ГРЫКА

Ці можна сказаць, што Уладзімір Пуцін, вінаваты ў беспрэцэдэнтным генацыдзе ўкраінскага народа ў Еўропе ХХІ стагоддзя, мае пачуццё гонару і годнасці? Можна. Гэтыя ўласцівасці як бы прысвойваюцца кожнай цалкам свядомай істоце. Ці, па меншай меры, з успышкамі свядомасці. Толькі не глядзіце ў гэты момант на малпаў і дэльфінаў, якія, як нам здаецца, паказваюць тыя ўспышкі. Таму што для занадта многіх людзей яны здаюцца паўнатой. Безумоўна, Гітлер, Сталін і многія-многія дэгенераты, падобныя да іх, кіраваліся пачуццём гонару. Як і Аляксандр Лукашэнка. Хаця калі б мы вымяралі яго пачуццё годнасці лічбамі — сотнямі, тысячамі і дзясяткамі тысяч беларускіх дысідэнтаў і палітычных апанентаў, незаконна пазбаўленых грамадзянскага гонару і годнасці, то трэба было б задацца пытаннем: якая мера гэтых паняццяў? Што ж, на гэтае пытанне адказаць няпроста. Мера меры няроўная. Нават сабакі становяцца ганарлівымі, калі іх несправядліва лаюць, або ганарліва адварочваюць галаву ад тоўстай косткі, калі забараняюць дакранацца да яе. Гонар праяўляюць коні і, прабачце, свінні. Кошкі, сланы і дэльфіны маюць свой гонар. Як сцвярджае ўважлівы назіральнік і даследчык іх паводзін, вядомы прыматолаг Франс дэ Вааль, адзінае, што можна сказаць пра прыматаў, гэта тое, што гонар і годнасць яны ўсмоктвалі з малаком маці. У гэтым плане яны амаль нічым не адрозніваюцца ад людзей — зрэшты, за адным выключэннем. Малпы заўсёды ўсведамляюць свае годнасць і гонар, але з (...)