Агонія

Міраслаў ГРЫКА

Гісторыя не любіць нуды, але яе гістарычныя ўзоры нязменна паўтараюцца тысячагоддзямі. Мяняюцца толькі абставіны, у якіх яны праяўляюцца. Гісторыя толькі намякае, што вайна на каменне — такая ж вайна, як і тая, у якой удзельнічаюць смяротныя беспілотнікі. Людзі заўсёды паміраюць — магчыма, недачаканыя геніі навукі, эпахальныя вынаходнікі, вялікія першаадкрывальнікі ці проста прыстойныя грамадзяне. Як мы трацім наш чалавечы патэнцыял! Не веру, што ў новых абставінах людзі не будуць рабіць тых жа старых памылак зноў і зноў. Гісторыя становіцца... нуднай. Адзіная надзея для яе ў тым, што праз пастаянную змену абставін мяняюцца і гістарычныя ўзоры. Людзі ўсё больш баяцца будучыні, і ўсё больш думаюць пра мінулае. Можа, гісторыя ўсё ж чагосьці іх навучыць? Значыць, нешта ў чалавечым свеце мяняецца, але невядома што. Таму што прыроджаная тэндэнцыя чалавечага роду разлічваць на аснове эгаізму, гонару і прагнасці па-ранейшаму спараджае тыя ж чалавечыя памылкі. Войны ўсё больш крывавыя, усё больш апакаліптычныя. Гэта сур’ёзнае папярэджанне гісторыі ўсё роўна не гасіць чалавечага энтузіязму да вайны. Ці не таму, што тыя, хто пачынае войны, амаль заўсёды выходзяць цэлымі? Больш за тое, менавіта чалавецтва, абяскроўленае войнамі, звычайна ўшаноўвае іх вялікай данінай павагі і захаплення, выклікаючы тым самым новыя войны і іх звар’яцелых герояў. І так было з самага пачатку чалавецтва. Архаічная траянская вайна прывяла да гібелі сотняў адважных (...)