Смалены дуб

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

У апошні час у нашым наваколлі адным з важнейшых ньюсаў стаў выбар шырокім колам заўзятараў нашага тутэйшага дуба, што каля Прыбудак, еўрапейскім дрэвам бягучага года. Гэтую аргамадную тыральеру паклоннікаў розных спаборніцтваў на два гады апярэдзілі складальнікі фотальбома «ніўскіх» архіўных здымкаў, уводзячы згаданы дуб у лік сваіх вылучаных фотагенічных прэтэндэнтаў на вышэйшыя прызы.

Згаданы дуб, якога ўзрост здагадваюць знаўцы на каля чатырохсот гадоў, да нядаўняга часу быў дрэвам язычніцкім, няхрышчаным, і толькі дзякуючы своечасовай назіральнасці Андрэя Януша Корбэля было яму прысвоена імя «Дунін» — афіцыйна, у гонар пачынальніка беларускай літаратуры Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча. Не ведаю дакладнага ходу таінства хрышчэння гэтага дуба — ці быў ён акроплены нейкай жыватворнай вадою, ці быў асмалены нейкім дымком.

Фразеалагізм «смалены дуб» выводзіцца ад іншага ўраджэнца Беларусі — ад Адама Міцкевіча. З польскага мовазнаўчага партала: «Taki semantyczny neologizm został przez poetę użyty w balladzie „Romantyczność”. „Dziewczyna duby smalone bredzi, a gmin rozumowi bluźni” — czytamy w utworze. Zanim Mickiewicz opublikował balladę, znany i stosowany był frazeologizm pleść duby smalone, który oznaczał wykonywanie czynności bez szans na to, że przyniesie korzyści, czyli oznaczał wykonywanie pracy nadaremno. U źródeł tego frazeologizmu tkwiły doświadczenia związane z wyplataniem przedmiotów z gałęzi (...)