Брава!

Міраслаў ГРЫКА

Адным з самых непрыемных досведаў у маім жыцці было тое, што я выявіў, што большасць чалавечых спрэчак не аб тым, «што», а... «як». Дастаткова прыцягнуць чыюсьці справядлівую ўвагу занадта рэзкім або павучальным тонам, каб у ім актывізаваліся спружыны агрэсіі. «А вы хто?» — усклікае пан і... пачынае! Вайна за словы. Або нехта ў абмеркаванні нейкага моманту паказаў напышлівы твар або яго суразмоўцы гэтак здалося задумаўся і адразу спрэчка ператварылася ў няспынны канфлікт паміж варожымі бакамі. Аднаго пакрыўдзіла слова — на яго думку, з адназначна крыўдным падтэкстам. Ці нехта недастаткова выразна выказаў свае сапраўдныя намеры. Або перакананні абодвух бакоў цалкам супярэчлівыя, і толькі ўзаемная павага перашкаджае праціўнікам у ператварэнні спрэчкі ў крывавую бойню. Ваенны стан з’яўляецца нязменным правілам, якое чэрпае сваю трываласць з мімалётнасці спрэчкі аб сутнасці рэчы аб яе неістотных уласцівасцях. Баналізуючы, мы спрачаемся не пра лайно, а пра тое, хто будзе яго прыбіраць. Прычым гэты прынцып датычыцца і сваркі закаханых, і антаганізму на дзяржаўным узроўні. Абодва гэтыя прыклады крайнія і маштаб цяжкіх наступстваў непараўнальны, але ў прынцыпе яны, здаецца, аднолькавыя. Заўсёды «што», якое наогул з’яўляецца ініцыятарам любога антаганізму, дзіўным чынам імгнення ператвараецца ў «як». І здараецца, што з за гэтага канфлікт цягнецца гадамі. Пры такім падыходзе распаўсюджанае перакананне, што жыццё піша свой уласны (...)