Мысленне — рэдкасць

Міраслаў ГРЫКА

На гэты раз я пішу пра мысленне. Аднак у мяне ёсць праблема з яго вызначэннем. Што значыць думаць? Гэтага не ведаюць псіхолагі, неўролагі ці нават філосафы. Ну, адзін сцвярджаў: «Я мыслю, значыць я існую», і даў чалавецтву шмат слабой надзеі.Да сённяшняга дня невядома, як мысленне звязана з інтэлектам, і ці ёсць такая сувязь наогул. Таму што калі гэтага няма, то кожны ідыёт, паводле рэцэпту філосафа, не мае права на існаванне. І ўсё ж у гэтым свеце мноства ідыётаў. Найбольш людныя ў залах улады. Чакаецца магчымасць парадаваць уладу пакорлівым паклонам альбо хітрым кампліментам. Як ні дзіўна, чым ніжэй чалавек кланяецца «аўтарытэту», тым ніжэй яго IQ. Іншая справа, што дзякуючы гэтаму і дзякуючы ласцы ўлады, падсалоджанай хвальбой, ён атрымлівае ад гэтага нейкую меншую ўладку. Гэты факт, напэўна, дае яму шмат думаць. Але такі чалавек не ад роздумаў. З іншага боку, менавіта сляпым падпарадкаваннем апраўдваецца яго бяздумнасць і не патрабуецца інтэлігентнасць. Яго лёгка замяніць на пасадзе, якую ён вылізаў для сябе, нават шымпанзэ. Тым больш, што яшчэ ніхто не даказаў, што малпы не думаюць. І шмат што можна сказаць пра тое, што ў іх кудлатых галовах усё яшчэ штосьці бурліць. Вось даследчыкі дзікіх шымпанзэ заўважылі, што яны часам аддзяляюцца ад статка і ў адзіноце займаюць пазіцыю філасофскай рэфлексіі, як зафіксаваў Агюст Радэн у сваёй знакамітай скульптуры «Мысліцель». Але ці сапраўды малпы ў такой позе думаюць, ці (...)