Вакол Суража

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Здаўна мяне інтрыгавала назва чыгуначнага прыпынка, праз які праносяцца цягнікі з Беластока ў Варшаву — Баяры. А здаўна таму, што калісь баяры асацыяваліся мне з даўнімі маскоўскімі царскімі вяльможамі; з чаго яны ўзяліся між Беластокам і Варшавай?..

Зыгмунт Глогер быў так пісаў пра баяраў: «Bojarowie byli w Litwie pośrednim stanem między szlachtą a chłopami; jedni byli „putni” — ci z gruntu na wojnę służyli, drudzy — służkowie — do usług zamkowych, posyłek, egzekwowania podatków i t.d. (...) Wyższego rzędu był na Litwie bojar pancerny, niższego putny, a już najniżsi byli bojarowie turemni, owi służkowie, obowiązani do służby przy zamkach i miejscach warownych. (...) Każdy wolny chłop lub mieszczanin, także i szlachcic, wchodząc na opuszczone lub potrzebne miejsce, mógł zostać putnym bojarem. (...) W Białymstoku jedna z główniejszych ulic, zabudowana w miejscu dawnej wsi bojarskiej, zwana jest dotąd bojarami».

Этымалогію слова баярын прабуе тлумачыць Аляксандр Брукнер: «Na Rusi bojarin (ściągnięte w barin, ’pan’, barynia; barysznja, ’panna’) wielmożę oznaczał, ale nie domowa to nazwa, lecz z cerk. bolarina pomylona; cerk. zaś bolarin, bolare (l. mnoga) jest awarsko-bułgarską nazwą ’wielmożów’, od tureckiego bojlu, ’wysoki’, u pisarzy greckich bojlades, boljades przezywanych». Хто ведае, мо тыя першапасяленскія тут (...)