Аб крывавай ніці

Ежы ПЛЮТОВІЧ

У мастакоўскай кавярні панавала ціш, як пасля стрэлу з біча; было санліва ды святочна.

— Чым сёння з’яўляецца мастацтва ў свеце, які наперамен курчыцца або шырыцца, а напоўнены ён раз’юшанасцю і гвалтам; хто ж гэта чалавек, той, што шукае сваё „я”, мабыць, страчанае, можа ён увогуле не існуе? — аж да крыку рос голас паэта-потсмадэрніста. Старушка, сядзеўшая за суседнім столікам, маці архітэктара, славутага тым, што загадаў разбурыць два старажытныя дамы, каб на іх месцы разбіць скальныя агароды ў японскім стылі, перахрысцілася крадком і глянула ў бок бара, за якім пануры бармен здаваўся сузіраць свой пуп. — Мастацтва гэта нішто, гэта прывід, ілюзія, калі не служыць справам больш сур’ёзным чым маленькі адзінкавы лёс, калі не служыць барацьбе за лепшае заўтра, калі не служыць прапагандзе рэвалюцыі, а ўвогуле чыстай, маладой барацьбе. Свядомасць перамены гэта калектыўная свядомасць, найлепш гурту загартаваных змагароў. Бо дзе ж тыя снёныя, мройныя каштоўнасці, тая праўда, тая краса; яны сёння адно пылінка адцвітаючага квецця, а калі павее вецер — толькі слязіць вока. Што ж гэта адзінкавы чалавек, ён жа ж марны твор, адкід структур ад яго больш магутных, структур — эканамічных, біялагічных ці гістарычных? А вось гэты твор ўяўляе сабе, што мае нейкі ўплыў на што-небудзь апрача яго самога, што свядома кіруе ўласным лёсам, што ён — свабодны. Мы жывём сёння ў пустэчы ад струхлелага мадэрнізму, у самоце перад магутнай (...)