Прыхаваны скарб мінуўшчыны

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Расказваў мне калісь Генадзь Шэмет, што калі ехаў з Беластока ў Бельск, ягоны бацька заўважыў, што мінаюць вёску Наскі. Аднак па згаданай дарозе такой вёскі няма, яна толькі ў літарах, у кірыліцы. Калі б на дарожных знаках былі назвы двухмоўныя, з прымяненнем двух алфавітаў, тады б не было сумненняў, кірыліца з лацінкай згодна інфармавалі б, што па трасе вёска Гацькі.

Але не пра нядаўна прыняты сеймавы закон аб нацыянальных меншасцях гэтая згадка, толькі дзеля зачэпкі за гэтую, здавалася б, звычайную вёску. А вёска Гацькі ў сапраўднасці незвычайная. У яе вельмі багатая гісторыя, мо нават найбагацейшая на ўсю Беласточчыну. І пісаная яна не пяром, але самой прыродай. Хаця той алфавіт прыроды чалавек вывучае няспынна, аднак і па ім ва ўстановах археалагічнай памяці Маці-Зямелькі ўдалося знайсці гацькоўскую папку, якой запісы датуюцца толькі наймалодшым перыядам галацэну наймалодшай чацвярцічнай эпохі зноў наймалодшай кайназойскай эры...

Каля 120 тысяч гадоў таму назад канчалася ў нас эпоха абледзянення. Ледавік заняў абарону на паўднёвых подступах да сённяшняга цячэння Нарвы, баронячыся перад наступам ацяплення. На перадавой ледавіка сталі ўзнікаць брэшы, праталіны. І хаця абаронца засеў у своеасаблівым акопе, пакідаючы там пасля сябе ўпадзіну, на месцы праталін сталі фармавацца камы, быццам плацдармы для вызвалення ад сібернага акупанта.

Ад цяперашняй шашы не відаць галоўнага поля тэрмічнага (...)