Плютычы будавалі новы лад

Да прыходу саветаў у 1939 годзе нейкая партыя ў нас дзейнічала, кіравала ёю, бадай, Сэмпалоўская з Варшавы. У нашай вёсцы саветам прывітальнай брамы не стаўлялі, але так цешыліся, што свае хлопцы. І зараз у нас людзі сталі карыстацца новым парадкам. У каго не было парадачнай хаты, той пісаў на таго, што такую хату меў, каб яго ў Сібір забраць. Некаторых вывезлі, у тым ліку і новых іегавістаў, якія нядаўна перахрысціліся. Хутка саветы сарганізавалі ў Плютычах калгас, у які запісаліся амаль усе жыхары вёскі; мо толькі з пятнаццаць гаспадароў у калгас не ўступіла. Камітэт прыслаў агранома, нейкага жыда, які гаварыў дзе што сеяць і садзіць, і відаць было, што ён гэтай справы не ведаў. А калі настаў немец, то той калгас раскідаўся.

Саветы вывезлі майго дзядзьку, ён трапіў у горад Чымкент на поўдні Казахстана. Тут пакінуў жонку з дзвюма дочкамі і сынам, а там з нейкай украінкай ажаніўся і добра яму там жылося. Калі насталі немцы, у яго жонкі стаў жыць савецкі камандзір Яжоў, які не пайшоў за фронтам. І ён тут стаў гуляць, пераступаць дарогу людзям. Адзін наш чалавек далажыў на яго немцам з Лысых, яны прабавалі яго злавіць і той савет стаў баяцца. А тыя немцы былі вельмі людскія. Адзін прыходзіў да нас, пакідаў ружжо, пераапранаўся ў маю вопратку і так хадзіў на забавы. Той савет аднойчы хацеў застрэліць аднаго немца, што прыйшоў у Плютычы купіць яек, але не трапіў. Зараз прыехалі немцы, акружылі нашу вёску. Нас ахапіла трывога, бо гэта было пасля расстрэлу Райска, але той, да якога савет страляў, заступіўся за нас і немцы нас пакінулі. А таго савета злавілі мясцовыя людзі і аддалі яго немцам. Немцы зараз яго застрэлілі, забілі таксама тую жанчыну, у якой ён быў жыў. Асталіся яе дзеці, дочкам было дванаццаць і трынаццаць гадоў (...)