Забірайся ў Расію...

Аляксей МАРОЗ

Вясной 1942 года нямецкія акупацыйныя ўлады загадалі ўсім жыхарам Мацкевічоў перасяліцца ў Вілюкі. Гаспадары з Мацкевічоў разам з жыдоўскімі работнікамі хутка разабралі свае дамы і гаспадарчыя будынкі і пачалі будавацца побач Вілюкоў. Немцы апасаліся, што жыхары пушчанскай вёскі будуць памагаць партызанам, якія стаялі ў Белавежскай пушчы. Калі жыхары Мацкевічоў вярнуліся пасля спалення іх дамоў на месца, дзе была іх родная вёска, мусілі будавацца з нуля. Гаспадары Вілюкоў таксама мусілі адбудоўвацца ад падставаў, жывучы ў вельмі цяжкіх умовах.

— Якраз мы селі вячэраць. Увайшоў у нашу хату чалавек у вайсковай форме і загадаў ісці на лінейку, у час якой меў выступаць іх камандзір. На вясковую сустрэчу пайшлі са мной мама, дзве сястры і пляменніца. Калі мы прыйшлі на спатканне, людзі сядзелі на вуліцы і побач яе. Камандзір распытваў, хто страляў у напрамку іх жаўнераў, якія раней праходзілі побач нашых сядзібаў. Аднак ніхто не прызнаваўся, што ў напрамку лесу стралялі нашы хлопцы дзеля гульні, — успамінае Васіль Хмара. — Калі вясковая жанчына на мясцовай гаворцы стала прасіць палякаў, каб памілавалі нас і адпусцілі дамоў, вайсковы закрычаў: „Што, пражыла дваццаць гадоў у Польшчы і не ўмееш гаварыць на польскай мове”! Жаўнеры крычалі: „Бярыце свае тлумокі і выязджайце да мацеры Расіі”. Жанчыны пачалі плакаць і прасіць памілавання. Пасля камандзір крыкнуў, што наша вёска будзе спалена і загадаў вайсковым падпальваць хаты...