Віншуем: Яну Чыквіну — 65

„Ніва”: — Як Вы, у свой час наймалодшы з заснавальнікаў аб’яднання „Белавежа”, памятаеце пачаткі беларускага літаратурнага руху ў Польшчы?

Ян Чыквін: — Пытанне як бы і нечаканае... Я быў тады яшчэ ліцэістам. Яны, тыя мае першыя ўражанні — яны друкаваліся ў „Ніве”. Да гэтага не хацелася б дадаваць і адымаць нечага. Мае ўражанні і тады, і цяпер вельмі дадатныя, як пра саму сустрэчу, і дадатныя цяпер, таму што я ўспамінаю свае маладыя гады. Я быў школьнікам, помню, што галоўны рэдактар „Нівы”, які быў арганізатарам літаратурнага аб’яднання, мяне шукаў, раней яшчэ, каб даведацца, хто такі падпісваецца вельмі паэтычным псеўданімам. Ён запрапанаваў, каб было больш нармальна; калі псеўданім, дык такі, які адлюстроўвае пэўную закаранеласць у сваім. Падказка была вельмі на часе ды сур’ёзная, бо я тады быў у такім мройным, рассыпаным стане. Мы ўваходзілі ў краіну чароўную, таму што былі адкрытыя межы, былі непазначаныя берагі, фактычна ніхто не ведаў, чым гэта кончыцца. І тут таксама была нейкая рамантыка. Прыгожа ўспамінаюцца гады, калі і час малады, і яшчэ ўся творчая патэнцыя перад табою, і яшчэ можаш заяўляць, заяўляць, заяўляць і здзіўляць сябе, і, магчыма, чытачоў, нованапісанымі вершамі. Гэта ўпрыгожвала тыя гады і нас у іх. Таму так успамінаем тую сустрэчу і пазнейшыя семінары вельмі цёпла.

— Рэдактар Георгій Валкавыцкі шукаў гэтых самародкаў у народзе. А ці бачыцца Вам, як літаратару і шэфу літаратурнай „Белавежы”, тое новае пакаленне беларускіх аўтараў, папаўненне руху? Ці, можа, у той час былі больш таленавітыя аўтары, было іх больш, ці была лепшая магчымасць прыцягнуць у літаратуру? Да пісання па-беларуску?

— Я думаю, што наш час і час Валкавыцкага гэта ўсё ж розныя часы. Валкавыцкі як быў тым машыністам, якому хапіла падабраць вось гэтых пасажыраў, якія чакаюць, бо было шмат сапраўды ў народзе і старэйшых, і з сярэдняга пакалення, і з малодшых, якія хацелі выказвацца ў родным слове. Не было дзе, не было як, але была ўнутраная патрэба, быў закладзены ў народзе творчы патэнцыял, я гавару не толькі пра літаратуру. Валкавыцкаму хапіла на тое не толькі ўласнае інтэнцыі, уласнага помыслу, каб праехаць па землях і сабраць гэтых патэнцыяльных пісьменнікаў. У цяперашні час іншая сітуацыя, таму што маладыя не чакаюць, маюць большыя магчымасці, ужо ёсць іншыя беларускамоўныя выданні, іншыя прапановы адразу...