Свой ва ўстанове

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

Абсяг ягоных абавязкаў абшырны. Назірае ён за аддзеламі: рэгіянальнага развою, дзяржаўнага скарбу і пераўтварэнняў уласнасці, грамадзянскіх спраў і міграцыі, грамадскай палітыкі і Бюро распараджэння структурнымі фондамі. Назірае таксама над Кураторыяй асветы і ваяводскімі інспектаратамі: будаўнічага нагляду, гандлёвай інспекцыі, фармацэўтычным і над захавальнікам помнікаў. Старшынюе Ваяводскаму камітэту змагання і пакутніцтва ды з’яўляецца шэфам Ваяводскага калектыву крызіснага рэагавання.

— Справа ў тым, каб грамадзяне, якія карыстаюцца ўстановай, мелі да яе лёгкі доступ і хутка маглі аформіць у ёй свае справы, — запэўнівае.

Я ганаруся...

— У час выконвання сваіх абавязкаў удалося мне давесці да канца справу пабудовы помніка фурманам. Гэта на пачатку паўнамоцтваў была адна з першых спраў, з якімі я сутыкнуўся. Лічу, што ў сувязі з гэтым ніхто не пакрыўджаны. Трэба было завяршыць пытанне пахавання гэтых бедных, сціплых людзей, якія адпакутавалі не па сваёй віне.

Меў ён таксама, як наглядаючы за захавальнікам помнікаў, немалы ўдзел у аднаўленні манастырскага ансамбля ў Супраслі. Падкрэслівае, што шмат працы ўклаў у падрыхтоўку самаўрадаў да ўспрыняцця структурных еўрасаюзных сродкаў:

— Падляшскія самаўрады мелі нагоду навучыцца еўрасаюзных працэдур наконт іх здабывання. Таму Падляшскае ваяводства было адным з першых бенефіцыентаў праграмы PHARE 2000-2003. Цяпер падпісваем дамовы на дзеянні ў 2004-2006 гадах. Для Падляшша ў рамках гэтай інтэграванай аператыўнай праграмы гэта агулам 110 млн. еўра. Тры гады абучэнняў і практыкаванняў не пайшлі ўпустую. Сёння мы ў змозе прыняць гэтыя сродкі. Варта прыгадаць, што перадуваходныя сродкі, прыкладам — PHARE, былі выкарыстоўваны ў 95-99 працэнтах. Усё тое перакладзецца на развой нашых гмін, асабліва тых бяднейшых, дзе трэба завяршыць правядзенне водаправодаў, пабудову ачышчальняў сцёкаў ці каналізацыю. Датычыць гэта асабліва такіх паветаў, як Гайнаўскі, Бельскі ці Сямятыцкі.

Віцэ-ваявода Паўяновіч ганарыцца таксама працэсам пераўтварэнняў уласнасці ў рэгіёне. Пералічвае, што на працягу апошніх трох гадоў удалося з поспехам, пад ягоным наглядам, прыватызаваць 123 прадпрыемствы з паём Дзяржаўнага скарбу. Спасылаецца на прадпрыемства „Hamex” у Гайнаўцы:

— Паявіліся тут новыя месцы працы. Пачынаецца экспарт.

Адмовіцца ад заяў

— Я не з’яўляюся прыхільнікам чыста эканамічнага падыходу да справы ліквідацыі школ. Дарога дзіцяці ў школу павінна быць як найкарацэйшая. І хоць няраз эканоміка бярэ верх, то не любой цаной рэалізавалі мы заявы самаўрадаў аб ліквідацыі школьных адзінак, — кажа.

Мяркуе, што дасягненнем з’яўляецца рэалізацыя праграмы забеспячэння школ у гімбусы, атрыманыя з Міністэрства адукацыі.

— Ёсць, аднак, такія гміны, што не атрымалі яшчэ ні аднаго такога школьнага аўтобуса, — заўважае.

У наступным годзе самаўрадам спатрэбіцца больш за сто гімбусаў. Летась здабылі іх 17, сёлета — 8, раней — 16.

— На фоне краіны наша ваяводства ў гэтых адносінах прэміявалася. Пулька была павялічана таксама таму, што ў нашым ваяводстве пражываюць нацыянальныя меншасці з уласным школьніцтвам.

Перад школамі з беларускай (і літоўскай) мовай стала яшчэ іншая праблема. Найвышэйшая кантрольная палата (NIK) наказала, спасылаючыся на агульнае правіла распараджэння Міністэрства адукацыі, падаваць пісьмовыя заявы, якія будуць пацвярджаць волю навучання ў гэтых школах.

— Я не ўпэўнеы, ці інтэрпрэтацыя таго распараджэння — належная. Ёсць адпаведныя запісы ў статутах гэтых школ. Свядомасць бацькі і вучня, якога пасылаюць у гэтую школу — ужо даклярацыя. Усе ад многіх гадоў апіраюцца на такую ідэалогію. З фармальнага боку можна гэтак зрабіць. Варта, аднак, задумацца, ці не адмяніць тое распараджэнне. А калі яно ўжо мусіць прымяняцца, меншасць павінна мець свядомасць, ці гэта не робіцца, каб кагосьці ўніжыць. Я перакананы, што не было такога намеру. Я б схіляўся да таго, каб адмовіцца ад такіх заяў. Я не чуў аб такіх выпадках, каб дзіцё, якое вучыцца ў меншаснай школе, не хацела вывучаць гэтую мову. Калі б так было, можна ж пайсці ў іншую школу.

Цяга без падтэкстаў

Справа заяў у школах з беларускай мовай наклалася на цэлы шэраг здарэнняў, якія ўспрымаюцца з апаскай прадстаўнікамі беларускай меншасці: накіраванне г.зв. справы „Нівы” Найвышэйшай кантрольнай палатай у пракуратуру, адхіленне дэпутатамі ў законе аб меншасцях істотных запісаў аб двухмоўнасці назваў і павышэнне да 50% парога ліку насельніцтва з меншасці гміны пры магчымасці карыстання мовай меншасці ва ўстановах.

— Я заўжды далёкі ад пошукаў кантэкстаў, — кажа віцэ-ваявода Паўяновіч. — Нават справы далікатныя, вельмі цяжкія ці адмоўныя стараюся ўспрымаць у катэгорыях пазітыўнага мышлення. Гэта фактычна адбываецца ў адзін час, падказваючы інтэрпрэтацыю, што гэта мэтанакіраванае дзеянне. Каб так сцвердзіць з перакананнем, трэба мець вельмі сур’ёзныя аргументы. Я ўпэўнены, што іх няма і не магу сцвярджаць, што гэта так і адбываецца.

Прытым дадае:

— Калі такога тыпу здарэнні, аднак, адбываюцца ў больш-менш у адзін час, трэба людзям патлумачыць, што гэта, мабыць, чыстая выпадковасць. Калі справа ў хібах (парушэннях) у „Ніве”... Ёсць пытанне наконт меркавання таго, хто накіраваў заяву ў пракуратуру, ці гэта сур’ёзныя парушэнні, каб падвяргаліся аж такому парадку. Маю надзею, што справа вырашыцца не так, каб за невялікую правіну было вынесена большае пакаранне. Нельга, аднак, на выбраных глядзець праз пальцы; закон аб публічных фінансах датычыць усіх суб’ектаў. З таго, што я ведаю, вынікае, што Міністэрства культуры не палічыла гэтую справу як вялікую правіну.

Спасылаючыся на закон аб меншасцях, Ежы Паўяновіч верыць, што будзе ён выпраўлены ў Сенаце, што абяцаў яму шэф дамінуючага ў гэтай палаце СЛД Кшыштаф Янік:

— Генеральна добра, што той закон ёсць. Дзякуючы яму мы, як дзяржава, паказваем, што вартыя мы членства ў ЕС і раўняем да еўрапейскіх стандартаў. Паказваем, што паважаем меншасці, што мы — талерантныя.

Аргументы некаторых палітыкаў з правага боку палітычнай сцэны, якія выказваюцца за адхіленнем двух асноўных запісаў (гаворка аб г.зв. нямецкай справе) віцэ-ваявода каменціруе:

— Гэта заслугоўвае на негатыўны погляд. Быццам ствараецца штосьці праеўрапейскае, элегантнае, а пачынаюцца пошукі падтэкстаў: не маем нічога супраць беларусаў, але баімся немцаў. Я не разумею такога погляду. Зноў аказваецца, што палітыкаў варта правяраць не па гожых словах, даклярацыях. А калі нават і так, то варта аб іх падумаць ля выбарчых урнаў. Мы павінны захоўваць больш працяглую памяць.

Паказваць добрыя дзеянні

Пасля апошніх парламенцкіх выбараў і рэферэндуму ў Беларусі прэм’ер Марэк Бэлька заявіў працяг абмежавання афіцыйных зносін з Беларуссю. ЕС і ЗША не выключаюць рэстрыкцый. Як у такой сітуацыі мае наладжваць зносіны ўрадавая адміністрацыя на Падляшшы?

— Ваяводскую адміністрацыю цікавяць далейшыя кантакты з нашымі беларускімі суседзямі, Гродзенскай і Брэсцкай абласцямі, — заяўляе віцэ-ваявода Паўяновіч. — Тое ж датычыць і Калінінградскай вобласці. Думаем асабліва пра гаспадарчыя, гандлёвыя кантакты. Не павінна нічога змяніцца. Нельга зачыняцца, будаваць барыкады. Будзем карыстацца супольнымі трохбаковымі праграмамі. На мяжы з Беларуссю трэба больш адкрыцца на грамадскія кантакты.

Можа, рэактывуючы Радыё „Рацыя”?

— Калі б яно мела служыць толькі прапагандзе, магло б гэта кепска ўспрымацца, — адказвае віцэ-ваявода.

Прадбачвае ён у наступным годзе адкрыццё пешаходнага пагранперахода ў Белавежы і завяршэнне рэканструкцыі і адкрыццё турысцкага воднага перахода на Аўгустаўскім канале, які мае быць занесены ў сусветны спісак культурнай спадчыны ЮНЕСКА. Маюць быць адкрыты пагранпераходы ў Ліпшчанах і Хварасцянах, у Ялоўцы і Катэрцы. Полаўцы стануць міжнародным пагранпераходам, не толькі польска-беларускім, з магчымасцю перасякання мяжы грузавымі машынамі, не цяжэйшымі за 7,5 тон.

— Мяжу трэба ўшчыльняць ад кантрабанды, зла, а не ад добрых адносін з суседам. Нельга нам на яго абражацца і дыктаваць яму ўмовы. Мы — суверэнныя дзяржавы. Без кантактаў будзе гэта немагчымае. Нельга нам паказваць партнёру, што хочам яго толькі павучаць. Хочам паказваць добрыя прыклады шляхам добрых дзеянняў. Такое добрае дзеянне — адкрыццё на свет.