Бачу пэўную перамену

„Ніва”: — Большасць настаўнікаў, на пытанне, ці прыступілі да конкурсу, гаварыла: „Не, бо і так нічога не зменіцца!”. Ты верыш у змены?

Людміла Грыгарук: — Так, веру. Як вядома, у нас няма праграм для навучання беларускай мовы, кожны настаўнік стварае свае праекты і так працуе. Маёй мэтай было напісаць праграму з ІV па VI клас. Была, проста, такая патрэба.

— А ці будзе яна, як меркавалі арганізатары, зацверджаная Міністэрствам?

— Не ведаю, які будзе яе лёс — цяжка сказаць.

— Падвядзенне вынікаў адбылося ў Гродне?

— Так. Там нас узнагародзілі.

— Якія былі ўзнагароды?

— Ад нашай Кураторыі я атрымала віншавальны ліст і званне „Настаўніка года”. У Гродне нам уручылі Ганаровую грамату і падарунак. Я атрымала пыласос. І гэта не канец. У Дзень настаўніка, ад нашай дырэкцыі, я атрымала грашовую ўзнагароду.

— Колькі часу Ты прысвяціла праграме?

— Я ад пачатку ведала, што буду ўдзельнічаць у конкурсе. Дадаткова заахвоціла мяне пані дырэктар. Спачатку я пераглянула вельмі многа розных праграм, потым пачала пісаць сваю. Значыць, працавала ад лістапада па сакавік.

— У чым яе асаблівасць?

— Цяжка сказаць, ці яна асаблівая; я стварыла яе на свае патрэбы. Скарыстала дзеля гэтага вельмі многа матэрыялаў.

— А што пераважае — літаратура ці граматыка?

— Ёсць і літаратура, і граматыка. Дадаткова, у мяне многа рэгіянальнай тэматыкі.

— Скажы больш наконт гэтага.

— Ужо трэці год вяду заняткі па рэгіянальнай адукацыі. Два ўрокі прысвячаю літаратуры і граматыцы, трэці адводзіцца рэгіянальнай адукацыі. Гэта не толькі заняткі ў нашай „ізбе”. Ходзім у наш беларускі музей, на выстаўкі, мерапрыемствы. Самі апрацоўваем нашы абрады. Напрыклад, набліжаюцца Пакровы — і мы рыхтуемся да іх. Або „Дзяды”, якія прымяркоўваем пад 1 лістапада. Нас цікавіць, як гэтае свята адзначалі нашы продкі. Калі набліжаюцца Каляды, спяваем калядкі і рыхтуем Калядны вечар. Так што гэта па-рознаму...

— У вашай школе найпрыгажэйшы рэгіянальны зал-музей, які я бачыла ў нашых школах. Ці ў яго стварэнні дапамагалі дзеці?

— Хачу сказаць, што стваральніцай і душой „рэгіянальнай ізбы” з’яўляецца спадарыня Гражына Паўлючук. Вядома, я і мае дзеці, калі маем нагоду, дапамагаем. Нядаўна я прывезла куфар сваёй цешчы.

— Каб прыступіць да конкурсу, трэба было мець свой кабінет беларускай мовы? Ці ў вашай школе быў раней такі кабінет?

— Так. Зараз у нас больш за 250 вучняў вывучае родную мову. Апрача мяне, у пачатковых класах, працуе беларусістка Беата Кендысь.

— У школе за 700 вучняў і 80 адсоткаў — праваслаўныя.

— Але калі пяць гадоў таму я пачала тут працаваць, на беларускую мову хадзіла каля 70 асоб.

— Часта настаўнікі наракаюць на гімназістаў. Наогул ёсць так, што многа-многа ходзіць у першым-другім класе. Ужо ў пятым дзеці знеахвочваюцца. А калі дойдзем да гімназіі — там проста трагедыя! А як выглядае ў вас справа з энтузіязмам?

— Не, у нас няма так. Дзеці вучацца з першага па шосты клас. І таксама ў гімназіі. Яны ведаюць, што пойдуць у белліцэй. Калі хто хоча дайсці, дык мы не супраць, хоць гэта абазначае дадатковую працу для настаўніка.

— А ці здараецца Табе ўляпіць адзінку?

— Як я магу паставіць адзінку дзіцяці, калі мы сустракаемся ўжо позна — гэта сёмы, восьмы ўрок і на ўроку ёсць сто працэнтаў вучняў! То яшчэ я маю ставіць адзінкі? Для мяне істотнае, што дзіця, пасля многіх урокаў, добраахвотна прыходзіць на беларускую мову.

Але не ў тым справа. Мае вучні — гэта перш за ўсё выдатнікі па іншых прадметах. Так што ў мяне няма нагоды „ўляпіць” тую адзінку!

— Ці белліцэй — адзіная матывацыя?

— Факт, здараецца, што сто працэнтаў маіх вучняў ідзе ў беларускі ліцэй. Два гады таму я адправіла туды 35 асоб — гэта сто працэнтаў, год таму — таксама ўсе пайшлі ў белліцэй. Зараз у мяне 45 асоб і амаль усе збіраюцца ў беліцэй. Бо хачу сказаць, што тут не толькі практычная матывацыя. Тут справа ў патрыятызме! Пра гэта заяўляюць слабейшыя вучні. Яны ведаюць, што не пойдуць у белліцэй, але хочуць вучыцца, бо гэта іх родная мова і яе трэба ведаць.

— Ці назіраеш — менавіта — павышэнне нацыянальнай свядомасці?

— Я пра гэта гавару. Вось зараз, у першы клас бацькі запісалі 27 вучняў — гэта поўны клас, які будзе вывучаць беларускую мову. Раней такога не было. Бачу пэўную перамену ў бацькоў. Усё часцей сустракаюся з іх удзячнасцю. Ды не толькі бацькоў. Нядаўна, калі мы выступалі ў нашым музеі, мяне выцалавала бабуля, за тое... што я вучу яе ўнучку роднай мове. Для мяне гэта найбольшая падзяка!

— Большасць настаўніц наракае — і не без прычыны. На спіне настаўніка беларускай мовы, так сказаць, гонар нашай нацыі... А ці ёсць светлы бок Тваёй прафесіі?

— Мы маем большыя магчымасці праявіць актыўнасць. У мінулым годзе мы прымалі ўдзел аж у чатырох турнірах. Я ўжо была змучаная, але мяне безупынна мабілізавалі вучні. Гаварылі: мы падрыхтуем тое і тое, абы толькі ўдзельнічаць. Іншы прыклад: калі ў нядзелю мы маем мастацкую сустрэчу ў музеі — прысутнасць стопрацэнтная. І гэта не толькі самі вучні — часам прыходзяць цэлыя сем’і. У такой атмасферы хочацца працаваць!

Вялікая дапамога — з боку дырэкцыі. І гэта не толькі ў фінансавай падтрымцы. Вось, калі мы ездзілі на чатыры турніры, заўсёды разам з намі была пані дырэктар і яе намеснік. Іншыя школы нам зайздросцілі.

— Апрача чатырох турніраў — дзе яшчэ вы змагаліся?

— Вядома, у дэкламатарскім конкурсе „Роднае слова”. Я таксама мела фіналіста ў прадметным конкурсе.

— У Цябе нетыповая дарога да прафесіі настаўніка беларускай мовы.

— Сапраўды. На беларусістыку я паступіла пасля эканамічнага ліцэя. Пасля універсітэта многія гады я не працавала як настаўнік.

— Ведаю, што Ты вяла фірму. Ці не спадабалася ў бізнесе?

— Фірму вяла я з мусу, цяпер гэтым займаецца мой муж. Хачу сказаць, што праца настаўніка прыносіць мне вялікае задавальненне.

— Адкуль Ты родам?

— Я нарадзілася і вырасла ў вёсцы Кнаразы на Бельшчыне. Люблю сваю вёску. Амаль кожныя два тыдні езджу туды, бо там жывуць мае бацькі. І мой брат жыве ў Кнаразах. Так што я не парвала кантакту з роднай хатай.

— Жывеш у Гайнаўцы. Ці ў хаце размаўляеце па-свойму?

— Не буду ілгаць, што мае дзеці размаўляюць па-беларуску. Гэта праблема. Я, вядома, гавару па-свойму. Але, хачу сказаць, што мае дочкі ўсё часцей адзываюцца па-беларуску. Бачу тут перамену. Хачу сказаць, што ў нашай сям’і, і ў мужавай сястры ўсе дзеці вывучаць беларускую мову.

— Ці дастаткова тры гадзіны ў тыдзень, каб навучыць дзіця мове?

— Пісаць і чытаць — так. Ужо калі гаварыць, дык гэта складана. Добра, калі ў сям’і ёсць дзед або бабуля. Яны яшчэ гавораць, бо бацькі амаль усе польскамоўныя. Кантакт з жывой беларушчынай сённяшні школьнік мае праз дзядоў.

Калі гаварыць пра мову сярод вучняў — і тут ёсць пэўныя перамены. Час ад часу я чую, як мае гімназісты на перапынку, між сабой, размаўляюць па-свойму. І гэта выдатнікі.

— Сапраўды?

— Так яно ёсць!

— Ну, добра, дык чаго Табе пажадаць?

— Каб не было горш!

Гутарыла Ганна КАНДРАЦЮК