Масква вачыма гастарбайтара

Уладзімір ХІЛЬМАНОВІЧ

Стаць беспрацоўным вельмі проста

— Застацца ў наш час без сталай працы вельмі проста, знайсці яе даволі складана, асабліва ў правінцыйных гарадках, такіх як Свіслач, дзе няма вялікіх прадпрыемстваў. Таму ў пошуках заробку многія жыхары едуць у замежжа па лепшую долю — хто на Захад, хто на Усход. Мае сябры ўжо больш двух гадоў працуюць у Маскве, атабарыліся там, маюць неблагі заробак. Таму калі паўстала праблема працаўладкавання ў мяне, запрасілі паехаць з імі. Пасля доўгага роздуму я пагадзіўся...

...У сярэдзіне студзеня бягучага года а дзевятай раніцы экспрэс „Нёман”, пераадолеўшы прастору ў тысячу пяцьсот кіламетраў, спыніўся на пероне Беларускага вакзала расійскай сталіцы. З гэтага моманту пачалася мая працоўная эпапея гастарбайтара. Масква, яшчэ з 1990 года засталася ў маёй памяці агромністым і неахайным чалавечым мурашнікам, дзе кожны мусіў адстаяць пэўную чаргу па кавалачак шчасця ў выглядзе нейкага дэфіцыту: віна, гарэлкі (якраз вялася антыалкагольная кампанія), тавараў побыту, іншых рэчаў. Нават у маўзалей Леніна трэба было займаць чаргу з раніцы, каб апоўдні глянуць на мумію правадыра галодных і рабоў. У тыя часы паўсюль на сценах будынкаў віселі плакаты, чырвоныя палотнішчы з надпісамі кшталту „Пралетарыі ўсіх краін яднайцеся!”, „Партыя і народ адзіны”. Па вуліцах гойсалі аўтамабілі савецкай вытворчасці. Шмат было адміністрацыйных будынкаў, дзе няблага сябе пачувала савецкая наменклатура.

Масква перабудоўваецца

Цяпер нічога падобнага няма — Масква перабудоўваецца на еўрапейскі ўзор. Дзень і ноч гараць рэкламныя шчыты і вітрыны магазінаў. На вуліцах аўтамабільная плынь іншамарак. Бары, рэстараны, казіно, гульнявыя аўтаматы, банкі, валютныя абменнікі — прыкмета цяперашняй Масквы. Прыкметна паболела на вуліцах расійскай сталіцы ўзброеных аўтаматамі міліцыянтаў, жабракоў і бамжоў. Між тым адчуваецца нейкая напружанасць і заклапочанасць на тварах людзей. І гэта не дзіва. Там ідзе сапраўдная крымінальная вайна. Кожны дзень у навінах згадваецца то пра зладзейскія разборкі, то пра напады на гандлёвыя кропкі, то пра тэрарыстычныя акты. Неўзабаве пасля майго прыезду і ўладкавання (працавалі мы на рэстаўрацыі адміністрацыйнага будынка Усерасійскага футбольнага саюза ля станцыі метро Таганская) паблізу адбыўся магутны выбух у метро, дзе загінула звыш ста пяцідзесяці чалавек. Нават такой жахлівай сітуацыяй скарысталіся бамжы-марадзёры, якія пасля здарэння прарываліся праз кардоны міліцыі і расцягвалі рэчы забітых і параненых. Пра гэта пісалася ў газетах, але мала ў якіх.

Масква — агромністы мегаполіс з насельніцтвам удвая большым, чым насельніцтва ўсёй Беларусі. Прычым там яшчэ нелегальна пражывае вялізная армія наёмных рабочых з розных краін свету і далёкіх куткоў Расіі. Шмат там працуе і беларусаў, асабліва на будоўлях. Многія з іх здымаюць кватэры, жывуць у інтэрнатах або проста ў вагончыках. Будаўнічыя арганізацыі ахвотна бяруць іх на працу, таму што звычайна гэта людзі, якія маюць пэўную спецыяльнасць і адпаведную кваліфікацыю, могуць выконваць даволі складаныя работы, асабліва высотныя, якасна рабіць рамонт кватэр. Адзіная праблема для адміністрацыі — рэгістрацыя нанятых працаўнікоў. Калі я ўладкоўваўся на працу, начальніца аддзела кадраў скардзілася на тое, што Пуцін з Лукашэнкам ніяк не могуць дамовіцца аб падпісанні працоўнага пагаднення паміж дзвюма краінамі, каб легалізаваць рынак працы.

Ганаровы наведнік

На будаўнічы аб’ект давялося патрапіць якраз тады, калі ішла падрыхтоўка да наведвання яго мэрам Масквы Лужковым. З гэтай нагоды рабочыя выконвалі не сваю працу, а чысцілі снег, выкладвалі драўляныя насцілы-дарожкі, ставілі агромністы шацёр для ганаровага наведніка, вешалі рэкламныя шыльды. Трэба адзначыць, што жонка Лужкова кантралюе будаўнічы бізнес Масквы і Падмаскоўя, укладаючы ў яго вялізныя сродкі. Таму зразумела, што начальства на будоўлі хвалявалася, спешнымі тэмпамі парадкавалі тэрыторыю. На чацвёрты дзень пасля майго прыезду на пляцоўцы з’явіўся Лужкоў. Але ненадоўга, хвілін на дваццаць. Паглядзеўшы макет будынка, папіўшы кавы, з’ехаў. Мы (тыя, хто не меў фірмовай спецвопраткі) часам візіту назіралі за дэлегацыяй з вышыні хмарачоса, куды нас схавалі.

Толькі з ад’ездам мэра пачаліся асноўныя работы. Мяне ўключылі ў брыгаду бетоншчыкаў-арматуршчыкаў, якая займалася ўстаноўкай ліфтавых шахтаў і лесвічных пралётаў. Працаваць даводзілася на вышыні, рабочы дзень доўжыўся дзесяць гадзін (з васьмі раніцы да васьмі вечара) з невялікімі перапынкамі на абед і вячэру. Харчаваліся самі. Пасялілі нас у інтэрнаце ў „прэстыжным” раёне Кунцава разам з прусакамі і мышамі, якіх там было процьма. У маім пакоі жыло восем чалавек, былі і такія, дзе месцілася і па дваццаць асоб. З выгодаў — тры кабінкі ў прыбіральні, адзін душ прыкладна на сотку чалавек. Катастрафічна бракавала электраплітак. Пасля працы даводзілася адстаяць у чарзе, каб нешта згатаваць назаўтра.

Каб трапіць своечасова на працу, выязджалі з інтэрната а палове сёмай раніцы, а вярталіся з-за аўтамабільных коркаў толькі каля дзесятай-адзінаццатай. Зразумела, што моцна стамляліся і не дасыпалі. Іншая „бяда” чакала часам раніцой па дарозе на працу ў выглядзе дарожнай інспекцыі з аўтаматамі. Яна спыняла аўтобус і пачыналася праверка пашпартоў на рэгістрацыю. Калі ў каго яе не было, забіралі ў пастарунак. Звычайна за гэта альбо штрафавалі, альбо, пратрымаўшы тры гадзіны, адпускалі.

Касцяк брыгады — беларусы

Пераважна касцяк нашай брыгады з пяцідзесяці чалавек складалі беларусы са Свіслаччыны і Случчыны (нас так і называлі — брыгада СС), былі хлопцы з памежных Беларусі Разаншчыны і Смаленшчыны, якія размаўлялі амаль па-беларуску, з Алтаю, з Калмыкіі, Мардовіі, працавала некалькі маскоўцаў-пенсіянераў. Уладкоўваліся на працу часамі сем’ямі — прыкладам, бацька з сынамі. Калектыў падабраўся даволі працаздольны, але заўсёды знойдзецца паршывая авечка. Былі і схільныя красці і празмерна выпіць. У побытавых размовах не абыходзілася без закранання палітычных тэмаў. Якраз былі выбары прэзідэнта Расіі Пуціна. Гаварылі пра газавы канфлікт паміж Расіяй і Беларуссю. Што цікава, бальшыня расійцаў выказваліся супраць Лукашэнкі.

Плацілі за працу нядрэнна — за два тыдні можна зарабіць і восем тысяч расійскіх рублёў (каля 270 долараў, праўда, каля 35 долараў вылічваецца за інтэрнат і столькі ж за рэгістрацыю). Але даводзілася сустракаць і людзей, якіх элементарна падманвалі — прыкладам, за пяць месяцаў працы атрымвалі ўсяго па 5 тысяч расійскіх рублёў. У суботу мы працавалі да трох гадзін дня, у нядзелю адпачывалі. Сярод нашых былі вернікі, якія стараліся па нядзелях наведваць храмы, імкнуліся мы пазнаёміцца з гістарычнымі мясцінамі. Характэрна, што да беларусаў маскоўцы ставяцца намнога лепш, чым да ўкраінцаў. Відаць таму, што Украіна вядзе ў дачыненні да Расіі больш прынцыповую палітыку.

Маскоўцы на будоўлях працаваць не хочуць

Самі маскоўцы (карэнныя жыхары) на будоўлях працаваць не вельмі хочуць. Мясцовыя аддаюць перавагу працы ў іншых сферах, дзе зарабіць лягчэй і больш. Уражваюць вялізныя маскоўскія рынкі, дзе можна значна танней набыць тавар, чым у дзяржаўных крамах. На рынках вельмі шмат гандляроў-каўказцаў, малдаван. Ёсць раёны, дзе гандаль трымаюць у сваіх руках чачэнцы, якіх, аднак, па знешнасці распазнаць цяжка. На выгляд яны мала чым розняцца ад славянскіх народаў. Часта за чачэнцаў прымаюць прадстаўнікоў зусім іншых нацыянальнасцей. Міліцыянты зарабляюць даволі мала — менш ста долараў. Для Масквы гэта нішто. Дзяржава штучна стымулюе міліцыянтаў да карупцыі. Чаго вартая хаця б нашумелая справа пра „пярэваратняў у пагонах”, калі супольна з Інтэрполам былі арыштаваныя каля ста начальнікаў дарожна-паставой службы, якія самі кралі машыны і іх прадавалі альбо афармлялі фальшывыя дакументы. Што датычыць бандытаў, то гастарбайтары іх не цікавяць. Бандыты „палююць” на банкаўцаў і бізнесоўцаў. А ўвогуле, Масква — гэта такі горад, дзе праўды і справядлівасці не знойдзеш.