Трагедыя Елянкі і Кляшчэляў

Аляксей МАРОЗ

— Я якраз у хаце была. Спачатку пайшоў дождж і стала вельмі цёмна. Гляджу ў акно і бачу як у суседкі падымае цэлы дах і кідае яго збоку. Чую грукат у сваёй хаце. Стаю і думаю, што ўжо будзе смерць. Калі разваліць хату, то мяне прываліць, — кажа звыш васьмідзесяцігадовая бабуля Вольга Нікіцюк, якая жыве адзінока ў канцы Елянкі. — Кавалкі будынкаў насіла як пер’е. Спалоханая стаяла я ў хаце, а ногі трэсліся ад страху. Калі выйшла ў сені, комін ляжаў на падлозе. На панадворку ўбачыла руіну. Усё было параскіданае, а мой дах за хатай ляжаў. Пражыла я восемдзесят гадоў і такога па-за тэлевізарам яшчэ не бачыла. Старэйшыя людзі таксама не расказвалі, каб такая бура ў нас была. Хіба награшылі мы...

З хаты Вольгі Нікіцюк вецер поўнасцю сарваў дах і знішчыў амаль усе вокны. Бура ўшчэнт разрушыла мураваны хлеў і гумно. Побач хаты сын шкліць вокны. Зяці і ўнукі носяць кавалкі драўніны, жэрдзі і бетонныя кавалкі, што вецер параскідаў на панадворку.

— Дзе ж я пайду са сваёй хаты. Трэба, як найхутчэй зрабіць дах, бо фольга ўжо прабілася і можа працякаць вада. Гаспадарчыя будынкі хіба не будзем ужо адбудоўваць, бо не гаспадарым, — заяўляе Вольга Нікіцюк.

На суседнім панадворку мужчыны парадкуюць тэрыторыю вакол разваленых хлявоў і клуні. З хаты прыкрытай фольгай тырчаць толькі жэрдзі. Каля мураванкі распаложанай з другога боку працуюць электраманцёры. Расцягваюць яны на стаўбы электрычныя правады. Побач раскрытай хаты стаіць сумная жанчына і абапіраецца аб агароджу.

— Калі бура развальвала дом, усярэдзіне былі дачка з зяцем і ўнукамі. Я якраз збірала трускалкі ў сына, а муж паехаў за мной. Не маглі вярнуцца дамоў, бо вывернутыя дрэвы перагарадзілі дарогу. Я лесам прабіралася, каб пабачыць, ці цэлыя сямейнікі, — сказала Ніна Нікіцюк. — На хаце не было даху, а ўсярэдзіне поўна было шкла. Бура знішчыла хлявы, гараж і клуню. Аднак найбольш хаты шкада, бо палопалі таксама сцены. Вецер такі быў, што павыносіў кавалкі дахоў далёка за вёску. Трактарныя плугі перакінула з-пад аднаго плота пад другі. Спачатку памагалі парадкаваць войска, паліцыя і пажарнікі. Пасля прыехалі сваякі.

На панадворку спадарства Нікіцюкоў працуе многа мужчын. Парадкуюць яны месца, дзе раней было гумно. Іншых сустракаю каля хлявоў і хаты. Дом прыкрыты фольгай і ідзе падрыхтоўка да выканання даху. З дома выходзіць дзяўчына з рукой у гіпсе.

— Сарваўся вельмі моцны вецер, які выбіў акенца ў туалеце. У хаце былі са мной дзеці брата і сястры. Калі выбягалі яны з сеняў, шкло з дзвярэй параніла іх у галаву і шыю. Мне, хіба тады, скалечыла руку. Буру, якая працягвалася можа з 5 хвілін, прачакалі мы ў туалеце і спачатку баяліся выходзіць з хаты. Пасля мы выбеглі і ўбачылі, што няма даху і на вуліцы многа людзей. Заўважылі іншыя знішчаныя дамы, хлявы і клуню. Дзеткам лекар забінтаваў раненні ў вёсцы, а мяне брат у гайнаўскую бальніцу вазіў, дзе руку ўзялі ў гіпс, — паясняе Мажэна Рачкевіч.

У чарговым доме вецер крыху менш панішчыў дах, але дашчэнту разрушыў хлявы і гумно. Прапаў гараж, які панесла тарнада. На панадворку Ніны Клімюк працуюць хлопцы з Карыціск. Парадкуюць яны прыгуменне. Каля хаты прыбіраюць сваякі з Махнатага. Хаця бабуля Ніна вельмі змучылася, дапамагае ім.

— Я вельмі грымотаў баюся. Калі пачалася бура, я ўпала на ложак закрыла вушы рукамі і так праляжала да канца грукатання. Калі выйшла на панадворак, вельмі ўстрывожылася з-за раскрытага даху на хаце, цалкам знішчаных хлявоў і клуні. Калі б не дапамога лекара, дрэнна магло б быць са мною. Прыязджалі да нас прадстаўнікі ўлад, але не дапытваліся мы пра дапамогу, бо ў шоку былі. За некалькі хвілін здабытак усяго жыцця прапаў. Клуня, якая збудаваная была на бетонных стаўбах, як аладак ляжыць, — кажа Ніна Клімюк. — За 500 злотых пенсіі не пражывеш і не адрамантуеш будынкаў. З маёй пенсіяй і ў дом для састарэлых не возьмуць. Каб туды патрапіць, трэба, мабыць, пад 1500 злотых пенсіі.

— Бурмістр Кляшчэляў раздаў пацярпелым ад буры па 300 злотых, але за такія грошы мала што купіш, — уключаецца ў размову Вольга Сельвясюк.

— У мяне лес выламатала на 5 гектарах. Нават стогадовыя сосны павыкручвала, — тлумачыць Яўген Нічыпарук. Жыве ён з другога боку дарогі і на яго панадворку знішчэнні невялікія. Тарнада прайшло з аднаго боку вуліцы, дзе разбурыла будынкі. Па другі бок дарогі знішчэнні малыя.

Павятовы цэнтр крызіснага ўпраўлення ў Гайнаўцы з 9 ліпеня арганізаваў дапамогу для пацярпелых у час буры. Жыхарам Елянкі і Кляшчэляў дапамагалі войска, паліцыя, пажарнікі, пагранічная ахова і работнікі накіраваныя Павятовым бюро працы ў Гайнаўцы. Польскі ўрад прыдзяліў 400 тысяч злотых на патрэбы пацярпелых ад буры ў Елянцы і Кляшчэлях. 10 тысяч злотых прызначыла ўправа Гайнаўскага павета і з павятовых сродкаў купілі каля 4 тысячы кв. метраў фольгі, каб часова прыкрыць будынкі. Фінансава ўспамаглі пакрыўджаных гмінныя ўлады Кляшчэляў і Дубіч-Царкоўных. Людзей, якім бура знішчыла дамы і гаспадарчыя будынкі, наведаў міністр унутраных спраў Рышард Каліш. Гаспадары з Елянкі скардзіліся прадстаўніку ўрада, што страхавыя прадпрыемствы ацанілі іхнія страты намнога ніжэй, чым павятовы будаўнічы інспектар Яўген Каліноўскі. На дапамогу жыхарам Елянкі збіралі сродкі ў праваслаўных цэрквах.