„Тутэйшыя” над Балтыкай

Ганна КАНДРАЦЮК

— Не — не маем...

Мы таксама махаем рукой і апошнія хвіліны перад ад’ездам цягніка праводзім у бары. На наш столік ставяць боршчык з маладога шчаўю. Свойскі, з яечкам і кіслай смятанай. Наядаемся на тры дні.

— Бо там жа ж не будзе такога смачнага...

Разам з паэтэсай Мірай Лукшай збіраемся ў Гданьск. Едзем, — як кажа Міра, — дзеля беларускай справы. Яе словы пацвярджае канкрэт — наплечнік з беларускімі кніжкамі і часопісамі, разам каля трыццаці кілаграмаў.

І місія ў нас канкрэтная — Міра едзе на аўтарскую сустрэчу. Будзе чытаць свае „Вершы тутэйшыя” для тамтэйшай моладзі. Я таксама ў канкрэтнай ролі — еду як гід, целаахоўнік і летапісец паэтэсы.

У рэдакцыйна-місіянерскім закалоце забываемся пра гадзіннікі і мабільныя тэлефоны.

— А маеш хоць „Вершы тутэйшыя”? — пытаю на ўсякі выпадак Міру.

— Здабыла адзін экземпляр, — чую трыумфальныя словы. Бо „Вершы тутэйшыя” разышліся як свежыя булачкі і кнігу трэба шукаць па людзях. Тыя, што на сваёй спіне цягне паэтэса — кніжкі сяброў і знаёмых. Дваццаць-трыццаць загалоўкаў.

* * *

— Я думала, што ўжо не дажыву такога, каб на сустрэчы з паэтам пабачыць жаўнераў, — шапчу на вуха Міры.

Сядзім за ганаровым сталом у чытальнай зале. Перад намі дзяўчаты і хлопцы ў матроскай форме. У мяне ўсё больш хвалявання — тут падазрона цудоўна. Сустрэчу вядзе Аляксандр Юрэвіч — паэт і празаік, аўтар маёй любімай „Балады пра сапраўднае каханне”.

— Большасць герояў „тутэйшых” я ведаю асабіста, і маю нават такое ўражанне, — кажа Юрэвіч, — там ёсць вершы і пра мяне. Сярод герояў я сустрэў Аліка — так называлі мяне ў хаце.

Аляксандр Юрэвіч нарадзіўся ў Лідзе на Гродзеншчыне. У пяць гадоў, разам з хваляй рэпатрыянтаў, з’ехаў у Польшчу. Як піша ў аўтабіяграфічным рамане „Ліда” — у дзяцінстве не мог зразумець, чаму мясцовыя палякі называлі іх кацапамі. Дарэчы, у „Лідзе” польская мова пераплятаецца з беларускай. Так гутараць між сабой бацькі галоўнага героя.

Прысутнасць беларускай стыхіі прамаўляе таксама са сцен чытальнай залы, дзе красуецца фотавыстаўка пра Лідчыну і яе жыхароў. Выстаўку прывёз сейненскі Асяродак культур „Pogranicze”.

* * *

Нас ашарашыла публіка — на сустрэчу прыйшло больш за сотню моладзі. На століках — адбітыя на ксераксе „Вершы тутэйшыя”, „Ніва” і інфармацыі пра беларускую нацыянальную меншасць.

— Праект накіраваны да ліцэйскай моладзі з трыгарада Гданьск-Гдыня-Сопат, — кажа арганізатарка сустрэчы Моніка Малеса-Драгамірэцкая. — Ліцэісты знаёмяцца з творчасцю і асобай Джозефа Конрада, а таксама з культурай нацыянальных меншасцей, якія пражываюць у Польшчы. Сустрэліся ўжо з немцамі, літоўцамі, татарамі, жыдамі. Чаму спалучаем Конрада і меншасці? Пісьменік ставіў чалавека вышэй нацыянальнасці, веравызнання ці паходжання. Яго мышленне, так сказаць, было еўрапейскае. Мы хочам, каб моладзь умела знайсці супольную прастору паміж сваім светам і меншасцямі.

На жаданне мы з Мірай распавялі пра „Ніву” і Сустрэчы „Зоркі”. Дапамагала згаданая фотавыстаўка з Лідчыны. Там гарадская моладзь гутарыць з бабулямі і дзядамі ў беларускай вёсцы. Як у нас. Тым больш, што дзейнічала цудоўная выпадковасць. Бо Сустрэчы „Зоркі” пачаліся менавіта ад „Пагранічча”.

— І як было? — пытаюцца зараз у Беластоку. — Як успрыняла вас польская моладзь?

Трэба сказаць праўду. Мы адчувалі, што па другім баку першы раз у жыцці пачулі пра нейкіх беларусаў.

Тут дапамаглі нам гданьскія суродзічы, якія з гумарам і фантазіяй апавядалі пра адрозненні паміж палякамі і беларусамі. Аказалася: мы добрыя, сумленныя, таленавітыя, і неабавязкова ўсе праваслаўныя.

* * *

З Гданьска мы ад’язджалі ў рамантычным настроі. Раней, разам з сябрамі, гасцявалі ў доме Юркі Аляхновіча. Сын беларускага драматурга жыве па вуліцы Grodzienskiej. — А не ведаеце, дзе раздабыць Пагоню? — пытае Аляхновіч. Якраз ідзе рамонт ягонага дома.

— Ja bym chcial Pogon wmurowac przy schodach, — тлумачыць.

Частуюць нас свойскім смакоццем. На стале з’яўляецца халадзец з маладой бульбай.

— А ці можна заказаць у вас літар халадцу? — пытаецца захопленая Лена Глагоўская. — Будзе на падарак для аднаго літаратара.

Гданьскія сюрпрызы прадаўжаліся аж да ад’езду цягніка. Пасля абеду ў Аляхновічаў мы пераехалі ў Сопат на вуліцу Уладзіслава Сыракомлі.

— Ці паверыце, — кажа Мацей Канапацкі, — што мой першы артыкул у „Ніве” быў пра Сыракомлю? Вось зараз і жыву на ягонай вуліцы.

Мацей жыве над палітыкам Дональдам Тускам. Пару крокаў ад Балтыкі.

— Пакажу вам свае скарбы, — кажа наш ніўскі прыяцель і перад намі — гістарычныя пагоны з Пагоняй. Гэта памятка па бацьку, генерале беларускага войска Гасане. — А гэта мой святы куточак, — Мацей паказвае на паліцу, дзе красуюцца віленскія здымкі. Тут жа і Еўфрасіння Полацкая, і малітоўныя словы з Карана. Поўны Еўрасаюз!

* * *

Нашы гданьскія сябры — Мацей і Лена — зафундавалі яшчэ шпацыр берагам мора. На сопацкім моле раптам вітае нас зорчын выхаванак, ужо студэнт. Ну так...

Недахоп гадзіннікаў і тэлефонаў цешыў нас як ніколі. Праз акно нашай гасцінічкі, якая размяшчаецца на падстрэшку бібліятэкі імя Джозефа Конрада, час паказваў нам гадзіннік на вежы Марыяцкага касцёла.