У Дабрывадзе жывем...

Міра ЛУКША

Людзей няма?

Дзеці яшчэ спяць, бо зімовыя канікулы (а іх тут шмат, бо ў кляшчэлеўскую школу шторанак гімбус робіць два заезды, а браць нельга ў салон больш чым 30 малых пасажыраў). Дарэчы, вёска як вымерлая — кідаю вокам на каміны, і ні з аднаго не цягнецца ўвысь простая, бо на мароз, стужка дыму. Праўда, вялікая частка хатаў пустуе, а старыя гаспадары, папраўдзе... ляжаць. Бо не спіцца ім здаўна, а ўставаць няма да чаго. Бывае, што з сабачкам ды коцікам жывуць, больш не трымаюць. А самота забівае чалавека прэч, як скажа мне пасля дзядзька Пятро. Калі пачне працаваць склеп спадара Януша Ліпінскага з Чаромхі, прадуктова-прамысловая крама ў адноўленым, харошым будынку, людзі заварушацца, выйдуць з торбачкамі на асветленыя пякучым святлом сонца вуліцы.

— О, наша вёска немалая, — выхінаецца з-за плота цётка Ліда Купрыцюк. — Разбудавана. У сорак дзевятым пагарэлі, той канец, да рэчкі. Так Дабрывада разраслася, бо, ведаеце, якія падворкі вузкія былі. Рассяліліся. Вуліцаў маем вось колькі: Кляшчэлеўская, Лясная, Каляёвая, Новая, Галоўная... Хатаў шмат пустых, але, бачыце, тую, на рагу, адчаканеную — ніхто там не жыве, але купілі, аднавілі. Што я пра вёску магу сказаць... Адно пра дзяцінства цяжкае кнігу напісаць можна, але хто яе чытаць будзе. Дачка я пастуха, па людзях малымі рабілі... Цяпер то жыць можна. Грошы ёсць. Старым цяпер — як маладым сужонствам: дзяцей з хаты павыпускалі, і волю маеш. Абы здароўе. Гадоў у мяне не так многа (68), але від стары.

О, паявіліся людзі на вуліцы. Шчупленькая цётка ў чорным ідзе ў краму. Мінае нас самаход у малачарню (прыватная, але даюць тут за літар малака па 4 грошы; хто здае, дык здае, каб малако не марнавалася). Рухава, хоць з сукаватай палкай-посахам, мажна ступае Аляксей Смык, а побач яго ў суконным плашчы сумны Пятро Клімовіч.

— Што, у краму, хлопцы, ідзяце?

— Тое-сёе купіць, — раптам пачынае смяяцца дзядзька Аляксей, чалавек дасціпны, але больш стараючыся, здаецца, каб паправіць настрой Пятра. — Можам зайсці. А паўлітру, на холад, дома маю.

— Вы з „Нівы”? Чую, па-семяноўску гаворыце. Чую гаворку, мая Аля за семяноўскім хлопцам, Пецю Шыманюка ведаеце? — ажыўляецца Пятро Клімовіч. — Мы, дабрывадскія, тую ваколіцу добра ведаем, шмат працавала нас на чыгунцы, так і парадніліся з людзьмі...

Як то без бабы...

— Жывем добра, адно здароўе шванкуе, — прызнаецца Пятро.

— А якое там дабро, — смяшліва перамаўляе Алёша. — Хоць Пятро бабы не мае, ды я такую халеру, хоць ты яе мяняй.

— Ой, не наракай!

— От, то сабе вазьмі!

— Паўтара года я сваю пахаваў. Ты ведаеш, што такое самота?

— А ў мяне ўжо трэцяя! — усё жартуе Алёша. Як баба памрэ, то хоць падушка застанецца.

— У гэтай адзіноце... — уздыхае Пятро. — Сядзіш адзін у хаце. Сам я з сабачкам ды коцікам. Дзеці аддзельна: дзве ў Чаромсе, адна ў Семяноўцы. Усе далёка. Грошы ёсць, здароўя няма. Я пасля смерці мае кабеты два „завалы” прайшоў. У ліпені яе пахаваў, у жніўні інфаркт паваліў...

— Не меў дзе выладавацца! — зноў паджартоўве Алёша.

— Ага! Праляжаў два тыдні. А лякарстваў! Добра, што ў нашай краме і лякарствы купіш. Ад болю, ад галавы.

— А ты, думаеш, я нічога не перажыў! Аж абрыдла, я ж ад цябе старэйшы. Але цікава, што далей будзе, — з уцехай пастуквае куляскай у збіты снег Аляксей.

Маладыя будуць жыць як за Пілсудскага

Вось, людскасць — як вулей пчол. Мае ён матку... Ну, у нас то Кваснеўскі, але і можа Ялянта будзе, бо кандыдуе. А і трутні ёсць. Калі хазяін кепскі — мёду не будзе. Ён ездзіць туды-сюды, а трутні мёд выдзіраюць. І няма ў Польшчы ніц, а ўсё „давайце, давайце!”. А ён то ў Амерыку едзе, то Ірляндыі штосьці абяцае...

— А яна і так прэзідэнтам будзе.

— Хто б ні кіраваў, усё робяць так, каб як калісь было. Народ верны, у лапцях.

— Хай ано мы старыя паўміраем... Так маладыя ласьне будуць жыць, як за Пільсудскага. Ратуем мы іх.

— Ніц не ўратуеш! Ты іх пакалечыш. Набраў ты, Пятро, зямлі. Ведаеце, яго дзеці, замест у водпуск, едуць рабіць сюды?!

— У мяне няма ні куркі, ні чаго там. Як здаў зямлю ў 1990-м, бо трэба было, каб палавінку да мае чыгуначнае пенсіі мець. А цяпер тут, у Дабрывадзе, купіў. З пяць гектараў. Авёс расце, пшаніца, бульба. Мусіў купіць. Дачка беспрацоўная, даю грошы на страхоўку. А што я рабіў бы, каб нікога не меў?

Мінае нас шмат машын. І паяўляецца мажная, залатазубая „Лена з Расіі” з цыгарэтамі і бензінам. Сама яна закройшчыца-краўчыха, муж робіць на „спіхачах”. Гаворыць кропка ў кропку як дабрывадскія людзі; куды Лена ні заедзе, на такой гаворцы рэжа. Купляў у яе бензін Пятро, свайму зяцю, ды ён да свае новае заходняе машыны такога не хоча.

Мы пешкі ў новай рэчаіснасці...

Параз’язджаўся дабрывадскі народ па свеце. Паказвае Пятро камфортную самотную мураванку: бацькі памерлі, сын з’ехаў у Канаду. А ў Маркевічаў, Веры ды Адама, сын разьбяр, Міхал, па свеце ездзіць, паказвае тое, што выдзеўб у Дабрывадзе. А іхная ўнучка Кася штудзіравала ў Мінску, а цяпер манашкай стала ў Навінках. Кожны робіць тое, што яму трэба, каб жыць.

Пагрэлася я ў Дабрывадзе, пахадзіла яшчэ па людзях. А падкінуў мяне ў Кляшчэлі скляповы, што быў 12 гадоў прэзасам спартыўняга клуба „Калеяж” у Чаромсе. Мае ён дзве крамы і будаўнічае прадпрыемства. Дзейнічае ў Кляшчэлеўскай, Чаромхаўскай гмінах, мяняў вокны ды дзверы і ў Гайнаўцы, Сямятычах, Бельску. Усіх тут добра ведае, іхныя справы і клопаты. Пераймаецца, вось, дзядзькам Пятром, якому час адмяніўся ў самоце. Усё залежыць ад аператыўнасці чалавека, кажа. Прыемна, калі ў цябе поспех, калі ты патрэбны. „Усё «рачкуем», але працуем! Усё для маладых (яму няма яшчэ 50 гадоў), бо мы... старыя... ужо пешкі ў новай рэчаіснасці”.