Хто шукае рэлігійную экзотыку

Міра ЛУКША

будзе тэма?

А тутэйшую мову разумее, бо хто ж не зразумеў бы, меўшы бабу з дзедам з Рыбакоў. Ужо на патойбаковым улонні пасвяць яны нябесных авечак, а хата стаіць. Такі пункт Мірыка Грыкі. Блізкага мне, бо адчуваю ягоныя захапленні і болі, майго аднагодка. Слухаю ягоныя разважанні, калі імчымся і крыху ўсміхаюся: от, як той крот, тыцкае носам у тэму, распальваецца загадзя, а што потым будзе? Хоць ён сам не вясковец, у сяло ездзіў быў на канікулы, як ніхто рассакрэціў нашу вёску ў сваіх Апавяданнях з-над Нарвы. — Толькі не распавядай мне тры гадзіны, як на сустрэчы ў Ломжы, пра тое, што твой сэнс — Беларусь. У мяне штораз больш знаёмых апантаных тою вашай Беларуссю...

А ці ў нашым узросце можна пачаць новае жыццё?

— такое пытанне пастаўлю Аляксандру Пагуру ў Чаромсе.

Я звычайна жыву. Гадую сям’ю. А маім сэнсам ёсць... сапраўды... Захаваць у памяці нашу зямлю. Рабіла б у полі — таксама захавала б.

Мірык адмахнецца ад яго, таго пытання, як ад мухі — не пасуе яно да пошукаў „экзотыкі”. Распытвае Олька і Яўгінню Пагураў аб „усе веры” ў ваколіцы. Дзе тут тыя басякі-прасцякі, дзе пяцідзесятнікі-зялёнасвянткоўцы, адвентысты, дзе баптысты... Якую тут я магу мець арыентацыю! Чытала ў „Ніве” пра свядомых беларусаў-баптыстаў? О, прасцякі аж у Малінніках? І пра мовы пытаемся, якімі яны карыстаюцца. Олік, сваяк бацюшкі, мае шмат такой, усё ж ніякай не экзотыкі, нават на сваёй вуліцы элегантных дамоў, у большасці чыгуначнікаў, бо Чаромха стаяла на чыгунцы — пяць вераў.

Яўгіння Пагур таксама каляярка, як і Аляксандр. Усё жыццё на чыгунцы.

— Я сам з вёскі, што на мяжы з Беларуссю. Тут усе, хто з ваколіцы, жыў з чыгункі. Цяпер даводзіцца мяняць прафесію. І мы думалі з’ехаць у Беласток. Грошай крыху сабралі, купілі дзве кватэры ў Беластоку. Сыну нашаму 22 гады, дачцэ — 8. Але перадумалі, вось, сваю хату адрамантавалі, жывем. Брацца трэба за бізнес, бо нічога не будзе. Але гледзячы на ваколіцу — то ж бачыш: wroca po nas knieje. Людзі прабуюць да зямлі вярнуцца (і я сам думаў), што карміла пакаленні, пазбыліся яе, а цяпер купляй яе як чужую.

Значыць, наш аднагодак Аляксандр рашыў застацца на родным, а тое, што набыў за заробленыя грошы — у сталіцы ваяводства, вядома, дзецям. Цяпер — не ўдалося б яму сабраць на пасаг для дзяцей. Час цяжэйшы. Мясцовасць падае. Часам здаецца, што жыць няма як.

Ніякіх кантактаў з бязглуздымі „пісакамі”

Ідзем па чаромхаўскіх вуліцах у бок мяжы. Па дарозе заглядаем у мэблевую крамку, дзе стаіць маладзенькая прадаўшчыца... вучаніца другога класа гімназіі. Гэта дачка Марысі Дубягі — падказаў нам Олік, што якраз Дубягі — з тае экзотыкі якую шукае Мірык. Жывуць на самым канцы Фабрычнай вуліцы, пад самаю мяжой з Беларуссю. Па дарозе маем зайсці да пана Дунды, ён з прасцякоў. Але дзядзька адмаўляецца даваць якія-небудзь інфармацыі: прыехалі былі нейкія шукальнікі экзотыкі з Варшавы, панапісвалі цудаў, і пасля пан Дунда меў непрыемнасці ў сваёй царкве, турбавалі яго начальнікі. Ніякіх кантактаў з бязглуздымі пісакамі!

Супраць „пісакаў” таксама свякруха Марыі Дубягі, але аб гэтым даведаемся крыху пазней. Не так супраць цікаўных ды дапытлівых, як чужых. А хто яго ведае, хто да цябе на падворак заглядае? Прыязджаюць ашуканцы, зладзеі, усялякія аферысты. Стала бабуля пад вілай, суха кажа: „Няма маладых, ідзіце сваёй дарогай”. Мірык папраўляе акуляры збянтэжаны — вось, траціць нітку тэмы, перціся трэба будзе ў тыя Маліннікі, а тут і цямнее, дахаты трэба...

— І што, кажэце, страшнавато так пад мажою жыці? — пытаюся ў напалоханай жанчыны па-семяноўску, а тая весялее, пачуўшы маю гаворку і крычыць на паверх вілы: „Марыся, да нас госці!”

У Марысі Дубязе, крыху папаўнелай бландзінцы пазнаю дзяўчыну з гайнаўскага белліцэя, а хутчэй яна мяне пазнае: мела я ў іх настаўніцкую практыку. Ці памятаю дзвюх дзяўчынак-баптыстак, Марысю Назарук з Палічнай і Алю Рыбак з Тафілаўцаў? Марыся расказвае аб сваіх вандраваннях у пошуках Хрыста — ад баптыстаў, праз незалежных прасцякоў (яны маюць свой збор якраз у Малінніках) — у іх прыняла хрышчэнне, вяртанне да пяцідзесятнікаў, там з мужам. Мірыку тое Марысіна пералічванне хрысціянскіх цнотаў здаецца, мабыць, нуднаватым — не цікавіць ейнае звычайнае гаспадарска-хрысціянскае жыццё. А Марыся кончыла Біблейскі інстытут у Мінску, вядзе хор у Дубічах-Царкоўных. Для мяне гэта ніякая не экзотыка — заўсёды было ў мяне шмат знаёмых, якія па-рознаму веравызнавалі і хвалілі Хрыста, а няцяжка было мне быць талерантнай да добрых, працавітых, шчырых людзей, у большасці свядомых беларусаў. Распытваю аб прозвішчы вернікаў, адкуль яны жонак маюць (шмат дзяўчат прыехала з Беларусі і Украіны), харавы рэпертуар. Гэта Марысін спосаб на прыстойнае хрысціянскае жыццё ў цяжкі час. Вось, Марыся з мужам Андрэем стараюцца, каб іх чацвёра дзяцей мелі правільную духоўную страву (няма ў хаце тэлевізара), вучаць іх, працуюць. Займаюцца гандлем — вось у той іхнай краме можна купіць усё для пабудовы, рамонту і абсталявання хаты. Панелі, сайдынг, пліты — у сезоне сходзяць добра. Значыць, людзі жывуць і жыць хочуць, калі думаюць аб тым, каб будавацца, упрыгожваць жыллё...

Мірык заспяшаўся — мы з Марысяй трапілі на захапляльную тэму родаў (аказваецца, радзіла яна сваю дачку, тую, што стаяла ў краме, у адзін дзень з маёй сястрой, і прыгадала, пра што яны 14 гадоў таму тады размаўлялі па-беларуску, стоячы ля начнога акна гайнаўскай бальніцы: як будуць жыць праз пару дзесяткаў гадоў). Азіраецца на дзверы — Марыся гэта абзац у яго ўяўным яшчэ тэксце, і то добра, — і наша аўто рванула ў бок Дубіч-Царкоўных, tygla wyznaniowego. Мой калега лямантуе:

— Ну, няма тэмы!?

— Людзей жа бачыш і чуеш? — даюся дзіву.

— Тэма разлазіцца проста ў руках, — не слухае мяне ані крышку новаспечаны рэпартажыст

зацыклены на экзотыцы ды сенсацыі.

У бацюшкі Славаміра Аўксеціюка, на пытанне аб канфлікты, даведваецца, што тут у нас „платы не дзеляць, а спалучаюць” (ля царквы паявіўся, а як жа, наш аднагодак, Славік Кулік з неадлучным фотаапаратам — гэта таксама адзін са спосабаў на цікавае жыццё).

— А ў нас тут сустракае людзей звонку сардэчнасць і талерантнасць, а гэта ніякая не незвычайнасць, — усміхаецца войт Дубіцкай гміны Анатоль Паўлоўскі. Жывуць тутэйшыя, як умеюць, бо жыць жа трэба. Войт тут ужо 22 гады.

Ужо цямнела, як вярталіся мы ў Беласток. Маўчалі.

Усё ж, мой сябра знайшоў нейкую экзотыку. Не звочыў, праўда, людзей. Што ж, папуталіся яму ўсе веры ды, упарта, беларускасць з тутэйшасцю, але стараўся сумленна. Не дарма ж гнаў машыну такі ладны кавалак дарогі! Затое дзяжурны сакратар ягонай газеты вычысціў пад здымкам, на якім я была з Олікам Пагурам на чаромхаўскай вуліцы подпіс, што ідзе тут з героем журналістка беларускай „Нівы”. Мабыць, каб тая экзотыка чытачам з чымсьці не асацыявалася?..