Ашчаднасць на беларусах?

Мацей ХАЛАДОЎСКІ

Хто як хто, але ўпаўнамочаны па справах меншасцей падляшскага ваяводы Марэк Лібэрадзкі павінен z urzedu рэгулярна сачыць, хоць бы пры дапамозе перакладчыкаў, за меншаснай прэсай рэгіёна. Але, на жаль:

— Наша ўстанова не ў змозе гэта рабіць, — прызнаецца.

Не лепш у Падляшскай маршалкоўскай установе. Маршалкава прэс-інфарматарка Бажэна Бэднарэк запэўнівае:

— Не падпісваемся, бо скарацілі сродкі на тыя мэты, але чытаем.

Хто чытае? Не вельмі вядома. Мабыць, гаворка аб члене падляшскай управы Яне Сычэўскім, па-за ўстановай — старшыні Беларускага грамадска-культурнага таварыства. Без сумнення, scisle kierownictwo інфармацыйнага бюро — не, бо як калісь прызналася ў размове з „Нівай” Бажэна Бэднарэк, яна „разумее беларускую мову, але мае праблемы з чытаннем” на мове найбольшай у рэгіёне нацыянальнай меншасці. Не мае на стале „службова” ані „Нівы”, ані „Часопіса”, ані „Przegladu Prawoslawnego”, падлеглы маршалкоўскай установе Ваяводскі асяродак анімацыі культуры, асабліва ангажаваны ў прапагандаванне меншаснай культуры. Ягоная віцэ-дырэктарка Барбара Пахольская асабліва шчырая:

— А нашто падпісвацца — каб ляжала? У нас толькі адна асоба чытае па-беларуску — шафёр.

А замест — кантакт

Не падпісваюцца таксама на беларускую прэсу самаўраднікі паўднёва-ўсходніх тэрыторый Беласточчыны. У большасці прызнаюцца, што па фінансавых прычынах. Купляюць некаторыя польскамоўныя мясцовыя і цэнтральныя газеты.

— Не падпісваемся. Не ведаю, чаму. Сам я чытаю. Першая крыніца інфармацый аб беларусах гэта само сутыкненне з імі, — кажа бурмістр Гайнаўкі Анатоль Ахрыцюк.

— Не падпісваемся. Перш за ўсё кантактуемся з асяроддзем, якое, як відаць, тут не меншасць, — тлумачыць Уладзімір Пятрочук, гайнаўскі староста.

Падобна і ў гміннай установе і старостве ў Бельску-Падляшскім. Сакратар Бельскага павета Рышард Анусевіч дадае:

— Я карыстаюся гэтай прэсай індывідуальна.

Таксама, для прыкладу, у Міхалове ці Чаромсе.

— Я сам купляю. Як ашчаднасць, дык ашчаднасць, — сцвярджае чаромхаўскі войт Міхал Врублеўскі.

— Не падпісваемся, але рэгулярна кантактуемся з праваслаўнай парафіяй. З таго, што ведаю, беларускамоўны друк ёсць у нашай гміннай бібліятэцы, — прызнаецца ў сваю чаргу Збігнеў Тохвін, сакратар Управы горада Саколкі.

У сталіцы рэгіёна асабліва на гэтую тэму не мае ахвоты размаўляць шматгадовы работнік прэсавага бюро правага прэзідэнта Беластока Лешак Калеснік:

— Наколькі я ведаю, дык не падпісваемся, але праверу.

Праверыў:

— Не.

Адкуль тады прэзідэнт Рышард Тур чэрпае веды аб беларусах-жыхарах Беластока — яму толькі вядома, ну, можа, яшчэ ягонаму палітычнаму заплеччу з каталіцка-нацыянальных партый.

Не маюць нават дзяржаўныя ўстановы

Інфармацыю аб беларусах пасрэдна праз друк мае падляшскі куратар асветы і выхавання.

— Нашы візітатары, якія займаюцца школамі, дзе навучаецца меншасным мовам, напэўна чытаюць гэту прэсу. Калі даходзіць да нейкай праблемы, інфармуюць аб гэтым. Не ведаю, ці мы павінны атрымліваць яе, — адказвае прэс-інфарматарка кураторыі Гражына Цітко.

Прэс-інфарматары іншых устаноў, якія сутыкаюцца з беларусамі і іншымі меншасцямі рэгіёна мяркуюць гэтак:

— Не падпісваемся, з-за ашчаднасці. Але, на маю думку, павінны, — кажа прэс-інфарматарка Падляшскай часці Памежнай службы паручнік Анна Валошын-Врона.

— Не, — коратка адрэзвае прэс-інфарматарка рэгіянальнай дэлегатуры Агенцтва ўнутранай бяспекі, хоць такое перакананне, мабыць, найменш што дзіўнае, бо для ABW меншасная прэса здаецца быць адной з важнейшых крыніц інфармацый.

Не маюць на сваіх паліцах беларускіх газет таксама беластоцкія вышэйшыя навучальныя ўстановы. Крыху інакш у бібліятэцы Гуманітарнага факультэта Універсітэта ў Беластоку. Яе кіраўнік Гражына Крушэўская пералічвае:

— Атрымліваем у падпісцы па адным экземпляры „Нівы”, а ў дары „Czasopis” ды „Przeglad Prawoslawny”. Не маем літоўскай „Аўшры”. Часам трапляе да нас украінская газета „Над Бугом і Нарвою”.

Чытаю, не чытаю

Па-рознаму з чытаннем беларускага і шырэй меншаснага друку нашага рэгіёна сярод падляшскіх парламентарыяў. Парламенцкія клубы ў Сейме і Сенаце і парламенцкія бюро іх не атрымліваюць.

— Не чытаю „Нівы”, бо ж не ведаю мовы. Калі б хоць некаторыя артыкулы паказваліся па-польску, то ахвотна прачытала б, — адкрыта кажа дэпутатка ад СЛД Барбара Цірук, шматгадовая журналістка, член Сеймавай камісіі культуры. „Часопіса”, які друкуе і па-польску, яна не чытае таксама. „Przeglad Prawoslawny” — так, бо клубавы калега, ягоны галоўны рэдактар дэпутат Яўген Чыквін, яго ёй podrzuca. Інфармацыі аб беларусах дэпутатка мае з wyczulenia dziennikarskiego, і атрымлівае, як кажа, з крыніц, значыць, хоць бы з кантактаў з выбаршчыкамі ў сваім бюро ў Нараўцы, ад калег з меншасных праграм беластоцкіх радыё і тэлебачання.

Дэпутат ад СЛД Аляксандр Чуж, як адзіны з парламентарыяў, прызнаецца, што чытае беларускі друк — зрэдчас „Ніву” (атрымлівае прыватнымі шляхамі).

— Што мяне ў апошні час зацікавіла, цяжка ў гэты момант сказаць. Шмат ведаю аб праблемах нашых беларусаў з сустрэч з Янам Сычэўскім, — дадае Чуж.

У сваю чаргу падляшскі сенатар Права і справядлівасці, былы дэпутат Паразумення цэнтрум і прэзідэнт Беластока Кшыштаф Юргель прызнаецца адкрыта:

— Не чытаю. Тое, што мяне цікавіць, значыць, аб польска-беларускіх гаспадарчых адносінах, маю з Міністэрства замежных спраў. Яўген Чыквін дае майму клубному калегу Мар’яну Пілку „Przeglad Prawoslawny”. Я тады той часопіс лістаю, бо цяжка сказаць, што чытаю яго.

І, на канец — старшыня Сеймавай камісіі нацыянальных і этнічных меншасцей Генавефа Вісьнёўская, падляшская дэпутатка ад „Самаабароны”:

— Наш сакратарыят не мае беларускай прэсы. Ёсць ромская, літоўская, жыдоўская, славацкая... Яўген Чыквін прывозіць нам „Przeglad Prawoslawny”. Іншыя меншасныя асяроддзі нам прысылаюць. Аб праблемах беларускай меншасці ведаю ад дэпутатаў з рэгіёна. Няма ў нас звычаю падпісвацца на прэсу.

— Не магу адказаць за прэзідыум камісіі, чаму так ёсць. Большасць, калі б і падпісвалася ці атрымлівала іншым шляхам прэсу на мове меншасцей, напрыклад, па-беларуску, мела б праблему: не ведае мовы, — прабаваў тлумачыць дэпутат Яўген Чыквін з Сеймавай камісіі па справах меншасцей.