Чыжоўская сямейная Куцця

Аляксей МАРОЗ

Куцця пачалася з падрыхтоўкі да вячэры. Гімназісткі Паўліна Яканюк і Эвеліна Таранта рыхтавалі мак для куцці і іншыя стравы, якімі заставілі стол дзеда і заадно гаспадара вячэры. Выступленне вучняў мела абрадавы характар. У мінулым людзі верылі, што іх паводзіны перад святамі Нараджэння Хрыстовага будуць мець уплыў на жыццё ў новым годзе і таму гімназісты ўключылі ў свае сцэнкі народныя павер’і, якія зараз лічаць „забабонамі”. Маці з нявесткай спраўджалі, ці не патрэскалі ў печы зярняты куцці, што прадвяшчала ўдалы год. Калі суседка, якую іграла настаўніца беларускай мовы Вера Флярчук, прыйшла пазычыць мак, то гаспадыня адмовілася. Верыла, што на Куццю нельга нічога пазычаць, бо пасля не будзе ставаць у доме прадуктаў.

— Школа павінна быць другім домам і вялікай сям’ёй. Куцця ўводзіць нас у сямейную атмасферу. Кожная вясковая школа спалучана з вясковым асяроддзем і таму павінна знаёміць з народнымі абрадамі, — заявіў дырэктар школы Міраслаў Пяткевіч, які адкрываў мерапрыемства і вітаў гасцей.

Усё згодна з традыцыяй

Вячэра, да якой запрашаў згодна з традыцыяй дзед, пачалася з просвіраў, прынесеных з царквы. Пасля сабраныя елі грыбны боршч са свойскім хлебам, рыбныя стравы, марынаваныя селядцы, некалькі відаў салатаў і многа іншых страваў, якія падрыхтавалі мамы гімназістаў і настаўніцы. У прыкуску былі напіткі і клёцкі з макам. За галоўным сталом побач дзеда (пасярэдзіне) сядзелі яго сын і ўнук. За імі, у святым кутку, вісела ікона Ражджаства Хрыстовага і гарэлі каля яе свечкі, што абвяшчалі хуткае прыбліжэнне святаў. Напіткам, якім угашчаў сабраных дзед, быў мёд. Згодна з традыцыяй пілі яго з аднаго кілішка і закусвалі поснай стравай. За вячэрай моладзь, настаўнікі і запрошаныя госці спявалі калядкі. У хату заходзілі каляднікі, якіх запрашалі за стол і ўгашчалі. У гэтым годзе калядавалі „Збучанкі” і моладзь з Чыжоў. Побач вучняў з падставовай школы прыйшлі выпускнікі гімназіі, якія крыху сумуюць па сваёй школе.

Настаўніцкая заангажаванасць

Пра вясковыя звычаі калядавання і наладжвання Куцці расказвала настаўніца Вера Флярчук, якая разам з іншымі настаўніцамі беларускай мовы — Аннай Лаеўскай і Валянцінай Андрасюк наглядалі за мерапрыемствам. Памагалі ім усе іншыя настаўнікі. Вера Флярчук штогод рыхтуе сцэнарый Куцці і клапоціцца, каб была захаваная вясковая традыцыя. Яна напамінала, што згодна з вясковым звычаем, трэба прынамсі раз спрабаваць усе стравы. Аднак удзельнікаў вячэры не трэба было дадаткова заахвочваць, бо ўсе стравы былі смачнымі.

У час вячэры часта паўтараліся словы калядкі і каляда, якія моцна замацаваліся ў беларускай традыцыі. Хаця на Беласточчыне свята Нараджэння Хрыстовага называюць „Руздвом”, то Куцця атрымала названне Каляда. Паводле доследаў можна меркаваць, што гэтае слова выводзіцца ад названня паганскага бога Каляды, якому прыпарадкоўвалася адказнасць за святы і мір, а святкаванні ў яго гонар адбываліся ў перыядзе сённяшніх святаў Раства Хрыстовага. Пасля словам Каляды сталі народна называць перыяд ад Хрыстовага Раства да Богаяўлення. Дзень перад святкаваннямі Нараджэння Хрыстовага атрымаў названне Куцця, бо ў час урачыстай вячэры, да якой праваслаўныя вернікі рыхтаваліся ў шчырым посце (ад раніцы нічога не елі і не пілі), апошняй стравай была куцця.

— Куццю арганізуем у нашай школе з 1999 года, у рамках рэалізавання рэгіянальнай сцежкі. Гімназісты-першакласнікі мяняюцца, але прыходзяць тыя самыя настаўнікі і многія тыя ж самыя ганаровыя госці і таму стараемся, каб кожны год святкаванне мела іншы выгляд. З кожным годам мяняюцца неспадзяваныя госці, якімі з’яўляюцца калектывы з Чыжоўскай гміны, — сказала настаўніца Вера Флярчук.

Вучні атрымалі ў канцы спаткання святочныя падарункі. Разам з настаўнікамі і гасцямі разыходзіліся з мерапрыемства ў радасным настроі, размышляючы аб святкаваннях Нараджэння Хрыстовага.