Літаратура — Айчына і могілкі

Ганна КАНДРАЦЮК

— Літаратура, — кажа Артымовіч, — гэта могілкі.

На пытанне, які ўплыў на яе творчасць мае свет памерлых, адказала:

— Я скажу як напісаўся мой першы верш. Гэта было напярэдадні 1 лістапада 1969 года. Я не паехала ў Бельск. У акадэміку апрача стоража ніхто не астаўся. Тады напісала мой першы верш „Ой ляцелі гусі”. Пасля нейкага часу я паслала яго ў „Ніву”. Апублікавалі праз паўгода — якраз на 1 красавіка. Я не ведала тады, што абазначае такая публікацыя.

Неўзабаве, пасля дэбюту, атрымала ліст ад Сакрата Яновіча — пісаў: „Твой верш, гэта вырашэнне твайго лёсу — нялёгкага лёсу”.

— Могілкі даюць магчымасць задумацца над сабой, — дадае Надзея Артымовіч.

* * *

Сустракаемся таксама ў пераходны дзень — на Запусты перад Піліпаўкай.

— У вашай школе я чацвёрты раз, — кажа Надзея Артымовіч. Першы раз завітала ў Гайнаўскі белліцэй яшчэ студэнткай.

— Хоць я сама вучылася ў Бельскім беларускім ліцэі, настаўніцкую практыку праходзіла ў вас, у спадара Васіля Сакоўскага, — успамінае. — Гэта было ў канцы 1960-х. Паколькі прысутныя ліцэісты і гімназісты яшчэ не нарадзіліся, інфармацыя падалася таксама як са „свету літаратуры”.

Калі ідзе пра кантакт з чытачом — на аўтарскай сустрэчы паэтэса тут трэці раз, першы раз выступіла ў 1993 годзе па запрашэнні Клуба беларускіх спраў. Праз дзесяць год зноў завітала ў Белліцэй — і гэтым разам па-юбілярску. Шафёрам паэтэсы быў сам дырэктар, Яўген Сачко. Разам настаўнікі: Яўген Янчук і Янка Карчэўскі. І гэта не канец... Ужо перад Гайнаўкай іх аўто апярэдзілі тры паліцыйныя машыны на сігнале, і яны „суправаджалі” іх пад сам ліцэй.

Публіку склалі навучэнцы Гімназіі і Ліцэя, зацікаўленыя літаратурай, якія сяброўскім паўкругам заселі пад гістарычнай картай Беларусі.

* * *

Сустрэча вылучалася згушчаным задуменнем і пэўнай нясмеласцю з боку моладзі.

— Ахвотна адкажу на вашыя пытанні, — заахвочвала да размовы Надзея Артымовіч.

Ліцэісты і гімназісты, у сваю чаргу, прасілі прачытаць ім вершы. На гэты раз Надзея Артымовіч прэзентавала творы са зборнікаў „Сезон у белых пейзажах” і „Лагодны час”, таксама польскія пераклады.

— А можаце прачытаць яшчэ раз верш пра Бельск і кропелькі дажджу? — пачуўся голас з круга. Сучасныя ліцэісты не маюць магчымасці набыць зборнік, усе ранейшыя выданні трэба шукаць у бібліятэках, на паліцах кнігалюбаў. Моладзі астаюцца падручнікі, дзе адно выбраныя творы.

— Калі чытаем вашыя вершы, ліцэісты думаюць, што напісала іх маладая дзяўчына, — адзначыла настаўніца Іаланта Грыгарук. — Ідзе пра іх малады дух. І адначасова — стары.

На канец паэтэса атрымала з рук самавітага Яўгена Янчука букет чырвоных руж.

А на другі дзень пасля гайнаўскай сустрэчы (15 лістапада 2003 г.), калі паэтка прыехала на Беластоцкі універсітэт на сустрэчу са студэнтамі паланістыкі, паўтарыла і дадала:

— Літаратура гэта Айчына. Айчына і могілкі.