У пошуках адлігі

Аляксандр ВЯРБІЦКІ

Мерапрыемства ўдастоіў прысутнасцю старшыня сеймавай Камісіі замежных спраў прафесар Ежы Яскерня. Звярнуў ён увагу на важнасць беларуска-польскіх узаемаадносін. Складаныя пытанні дзяржаўнага ладу Беларусі ўскладняюць яе адносіны з еўрапейскімі суседзямі. Асабліва Польшча зацікаўлена ўладкаваннем гэтых адносін, пошукамі таго, што яднае, спрыянню дэмакратызацыі Беларусі. Гэтая праблема стаўляецца і ў Камісіі, і ў іншых органах; гэта вялікі выклік польскай замежнай палітыкі. Галоўныя пытанні, якія ставіць польскі бок, гэта:

— дыягназ стану двухбаковых адносін: што можна зрабіць;

— што трэба рабіць для спрыяння вяртанню Беларусі ў міжнародную супольнасць;

— якія ёсць абумоўленасці фарміравання рацыянальнай замежнай палітыкі.

Прафесар Уладзімір Астапенка з Цэнтра міжнародных даследаванняў БДУ мяркуе, што ў кнізе дастаткова эфектыўна ўдалося разгледзець цэлы комплекс праблем, якія маюцца ў польска-беларускіх адносінах.

Адам Эберхардт, адзін з суаўтараў кнігі, звярнуў увагу, што яна з’яўляецца пачаткам дыялогу. Нягледзячы на вялікія палітычныя разыходжанні, інтэнсіўнасць узаемных кантактаў мізэрная і ёй патрэбны станоўчы штуршок. Пакуль гэта не ладзіцца ў вярхах, але ёсць спроба на аналітычным узроўні.

Кніга „Беларусь і Польшча...” ўмяшчае даклады (на польскай і беларускай мовах), зачытаныя польскімі і беларускімі палітолагамі на канферэнцыі, ладжанай ПІМС у маі 2003 года. На гэтай канферэнцыі былі ўзяты пад разгляд шэсць тэмаў; кожнай з іх прысвечаны два даклады: польскі і беларускі аспект пытання. Разглядаліся наступныя тэмы:

— польска-беларускія адносіны;

— уплыў пашырэння Еўрасаюза на польска-беларускія адносіны;

— беларуска-расійская інтэграцыя і яе ўплыў на адносіны Беларусі з Еўрасаюзам;

— эвалюцыя НАТА і яе паслядоўнасці;

— роля Польшчы ў ладжанні адносін Еўрасаюза з краінамі СНД;

— еўрарэгіёны польска-беларускага памежжа.

Найбольшай, аднак, як мне здаецца, праблемай з’яўляецца пытанне вызначэння і самавызначэння Беларусі. На працягу дзесяткаў гадоў савецкія ўстановы, у іх ліку і дэкларатыўна навуковыя, пільна працавалі ў напрамку абясцэньвання яе тоеснасці так насельніцтвам, як і вонкавымі назіральнікамі. Сённяшняя беларуская дзяржава па сутнасці не мае ўласных палітычных вектараў, тае дынамікі, якая фарміравала б яе нейкі сэнсоўны кшталт. І не толькі непрадбачлівыя паводзіны Лукашэнкі ўскладняюць, мякка кажучы, адносіны Беларусі з суседзямі, але і разгубленасць тых суседзяў. Не надта вялікім выключэннем тут і Польшча, якая ў замежнай палітыцы намагаецца шчыльна трымацца „Вялікага брата”. А асабліва аўтарытэтны ў Польшчы амерыканскі палітолаг Збігнеў Бжэзінскі ў сваіх усходнееўрапейскіх аналізах зусім ігнаруе існаванне дзяржавы Беларусь...

Хочацца верыць, што кніга ўсё ж такі дасць нейкі станоўчы зрух у польска-беларускіх дачыненнях. Хаця польскія даклады прыпраўлены патэрналізмам, хаця на прамоцыі не было нікога з беларускага варшаўскага дыппрадстаўніцтва...