Два разы акружыў зямны шар!

Ганна КАНДРАЦЮК

Сустракаемся аднак не з-за тых кіламетраў, а з-за беларускай справы, якую зрабіў Мікалай Панфілюк.

Дваццаць гадоў займаў ён першае месца сярод пісьманосцаў у распаўсюджванні „Нівы”. Бывала, меў за 250 гадавых падпісак.

— Было нас такіх двух, — кажа мой субяседнік — я, і яшчэ адзін з Нараўкі. І ён, — адзначае, — хоць не сваяк, таксама... Панфілюк.

Чэсны чоловіэк

На панадворку Мікалая Панфілюка ўсё мае сваё месца. У агародчыку і каля ўсходаў стаяць чалавечкі з бярозы. Фігуркі зрабіў сам гаспадар. Адчуваю, што парадак і дбайнасць наведзены ўражлівай на прыгажосць рукой. Мікалай Панфілюк — ён жа самародны паэт і зацяты палеміст. Умее талкова злажыць верш — а калі трэба, сказаць праўду. Людзі цэняць яго справядлівасць: Коля Панфілюк чэсны чоловіэк! — кажуць пад пушчай.

— Гожа ў вас! — захапляюся ўголас, хоць найбольш падабаюцца мне гаспадары. У адказ маім думкам Анна Панфілюк дорыць праменную ўсмешку.

Настрой хвіліны раптам мяняецца, бо сяброўства з „Нівай” нялёгкае і каштуе шмат эмоцый.

— А чаму вы ў „Ніве” не друкуеце маіх артыкулаў? — пытае мяне спадар Панфілюк.

— Вы можа іх у сметнік кінулі? — падтрымоўвае бок карэспандэнта, жонка.

На прэтэнзіі і закіды — гаючая праўда.

— Ніякая газета ў свеце не ў змозе надрукаваць усіх допісаў, — кажу, — і „Ніва” таксама.

Мікалай Панфілюк справядлівы не толькі па словах, умее прыняць праўду. Праз момант зноў гутарым пра жыццё. Зноў паміж словамі ветлівасць і ўвага, як у сям’і.

— А што вас цікавіць? — пытае.

— Скажыце, як гэта ўсё пачалося.

Найперш страціў мову

— Я не ўмею займальна расказваць, — Мікалай Панфілюк, быццам на апраўданне, прыводзіць здарэнне з дзяцінства. У трынаццаць гадоў здарыўся з ім нешчаслівы выпадак. У выніку неасцярожнасці ўпаў пад калгасную снапавязалку. Ачуняў пасля некалькіх тыдняў у шпіталі. Хаця ўсё помніў, страціў мову. Мусіў нанава вучыцца гаварыць.

— З-за таго я пабаяўся ісці далей вучыцца, хоць у мяне былі здольнасці.

Мікалай Панфілюк нарадзіўся 3 студзеня 1943 года. З дзяцінства запамятаў вечарыны, калі ў хату, да старэйшай сястры прыходзілі з кудзеляй дзяўчаты. Следам іх з’яўляліся кавалеры і расказвалі неверагодныя гісторыі. Жыццё вёскі, хоць беднае і галоднае, бурліла маладой энергіяй.

У сем гадоў будучы карэспандэнт „Нівы” пайшоў у першы клас. Памятае, як сваяк, Трахім Панфілюк, настаўнік беларускай мовы, прынёс пад пахай кучу буквароў. Кніжку дзялілі на тры асобы і на канец года ад яе аставалася адна рострась. Яму было сорамна з-за неахайнасці сяброў.

— Я ўсё жыццё меў пашану да кніжак, — адзначае. — Кніжка для мяне — самы верны прыяцель. У сям’і цанілі асвету, кніжкі прывозіў з Варшавы бацька, які зімой працаваў на чыгунцы. Мікалай Панфілюк прачытваў іх уміг. Пасля, калі падрос і стаў зарабляць на сезонных работах у лесе, сам купляў і выпісваў на пошце літаратуру. Чытаў вечарамі. Асабліва, захапляла руская класіка.

Глядзі, каб не памыліўся!

— Скажыцце, як вы пазнёміліся? — пытаю сужонства, Анну і Мікалая.

— Мы не „хадзілі” раней з сабой, — кажа жонка карэспандэнта. Пані Анна з дому Троц і родам з недалёкіх Рудутаў. Разам нажылі двое дзяцей, прычакалі ўнукаў. Разам збудавалі прыгожы, сучасны дом, якога пазайздросцілі б у Гайнаўцы ці Бельску.

— Калі я восенню 1965 года задумаў жаніцца, дык не знаў сваёй нарачонай, толькі ад Ванюшкі даведаўся, што такая ёсць у Рудутах. Аднаго вечара паехаў роварам туды і мой тамашні знаёмы павёў мяне ў хату будучай жонкі. Праз акно відаць было тры прыгожыя дзяўчыны і ён паказаў на адну з іх:

— Гэта яна, Аня, а тыя дзве, гэта Ірэна і твая цешча Манька. Глядзі, каб не памыліўся!

Калі я ў хаце з усімі прывітаўся, дык сапраўды забыўся, каторая з іх Аня, бо вельмі падобная да маці. Баяўся я, каб не высватаць цешчу, і ўважліва слухаў, каторая ў сапраўднасці мая нарачоная і хто з сям’і называе яе імя. На шчасце цесць паклікаў Аню да сябе і так я даведаўся, каторая з іх мая.

— Жыццё само пакажа які ты чалавек, — кажа спадарыня Анна. — Сёння, хоць „ходзяць” па тры-пяць гадоў, пасля шлюбу адразу разводзяцца.

Асаблівасці „тэрэну”

Калі ў 1956 годзе з’явіўся першы нумар „Нівы”, Мікалай Панфілюк быў па-святочнаму захоплены. Быццам прадчуваў, што звяжа з ёю жыццё.

У 1959 г. выслаў у рэдакцыю „Беларускі каляндар” на 1912/13 гады з „Нашай Нівы” і „Гісторыю беларускай літаратуры” Максіма Гарэцкага з 1924 года. За гэта рэдакцыя прыслала 50 зл., на той час гэта вялікія грошы былі. І так пачалося. Пачаў пасылаць свае допісы, якія траплялі на старонкі газеты. Пісаў пра здарэнні з вёскі і гміны. Пасля прыйшлі вершы, іх дэкламуюць на школьных мерапрыемствах дзеткі, паўтараюць у гміне. Бо яны пра тутэйшае жыццё.

На пошце працаваў з 1965 года.

— Раней мяне „спраўдзілі”. Яшчэ да таго, як прынялі на працу, заступаў пісьманосцаў у водпуску.

Першыя гады вазіў пошту на ровары, дзякуючы гэтаму выйшаў раней на пенсію. Праца была цяжкай, асабліва зімой, калі кароткі дзень і суровае надвор’е.

— Я не баяўся ехаць з грашыма праз лес, — адзначае Мікалай Панфілюк, — бо ведаў, што беларусы, сумленны і шчыры народ.

— А ці зараз не нудзіцца вам без работы?

— Найбольш не хапае сустрэч і размоў з прыяцелямі „Нівы”. Наш карэспандэнт называе сваіх аднадумцаў: гэта Пятро Багроўскі з Рудкі, Сцяпан Мрук з Тапаркоў, спадар Кулік з Тафілаўцаў.

Мікалай Панфілюк адзначае асаблівасць свайго „тэрэну”: — заўсёды я любіў заходзіць на праваслаўную плябанію. Бо ў Дубічах-Царкоўных усе бацюшкі падпісваліся на „Ніву”.

У рэпартажы скарыстаны крыніцы: Віктар Бура „Душой і сэрцам за беларускую справу” — „Ніва” н-р 19 за 2003 год, Мікалай Панфілюк: „На фінскай зямлі”, „Ніва” н-р 29 ад 2001 года.