Як пiсаць пра культуру?

Вацлаў ГАЛIМСКI

Па словах кiраўнiка варшаўскай дэлегацыi — супрацоўнiка iнфармацыйнага агенцтва ПАП Славамiра Стэльмаха, такiя сустрэчы памiж iнтэлектуаламi Польшчы i Беларусi, дзякуючы Iнстытуту польскаму ў Мінску, фонду „Dobro lokalne” ды Польскаму пасольству, маюць стацца традыцыйнымi i будуць прысвечаны самай разнастайнай праблематыцы. На думку Славаміра Стэльмаха, тэма першай дыскусii — асвятленне культурнiцкiх падзей у медыях — была выбрана невыпадкова, бо гэтае пытанне ва ўмовах татальнай камерцыялiзацыi мастацтва актуальнае не толькi для творцаў Польшчы цi Беларусi, але і для шырокай грамадскасцi, якую журналiсты часам дрэнна iнфармуюць. Больш за тое, нярэдка прадстаўнiкi медыяў, не разбiраючыся ў асобных вiдах мастацтва, робяць няправiльныя акцэнты i выносяць неадэкватны самой падзеi ўласны вердыкт.

Пра гэта больш падрабязна распавёў намеснiк дырэктара Iнстытута гiсторыi мастацтва Варшаўскага унiверсітэта прафесар Вальдэмар Баранеўскi, акцэнтаваўшы ўвагу на некаторых спецыфiчных аспектах iснавання i разумення сучаснага мастацтва. I ў гэтай справе вельмi важную i адказную задачу маюць выконваць якраз журналiсты i прафесiйныя крытыкi.

— Крытык — гэта сааўтар мастацкага твора, бо выступае пасрэднiкам памiж творцам i спажыўцом мастацтва, — падсумаваў сваю мiнi-лекцыю прафесар Вальдэмар Баранеўскi. — Ён валодае тэхнiкай iнтэрпрэтацыi i перакладае твор на зразумелую для шырокай грамадскасцi мову...

Каб быць пачутым ды прыцягнуць да сваёй асобы ўвагу публiкi ва ўмовах татальнага дамiнавання мас-медыяў i суцэльнай камерцыялiзацыi, некаторыя творцы адмыслова ідуць на скандал, парушаючы пры гэтым агульнапрынятыя нормы паводзiнаў цi маралi. Пра скандал, якi выбухнуў вакол польскай мастачкi Дароты Нязнальскай (намалявала мужчынскiя генiталii на крыжы — аўтар) ды iншыя эксцэсы на рынку мастацтва распавёў журналiст Польскага радыё Мiхал Гаеўскi. А паэт i выдавец з мястэчка Голдап Мiраслаў Слапiк падараваў прысутным свой новы зборнiк вершаў...

Шкада, што ў дыскусii прынялi ўдзел прадстаўнiкi толькi двух (акрамя вэб-сайта „Пагонi”) мясцовых выданняў: газеты Саюза палякаў Беларусi „Glos znad Niemna” i каталiцкага тыднёвiка „Слова жыцця”. Госцi з Польшчы жадалi пачуць думку журналiстаў iншых гродзенскiх СМI, бо iх цiкавiла чым адрознiваецца асвятленне найбольш значных грамадскiх i культурнiцкiх падзей у дзяржаўных i прыватных выданнях на Гродзеншчыне.

Вельмi дзiўным падалося падчас дыскусii запэўнiванне журналiста „Glosu znad Niemna” Аляксандра Бяззубава, што ў гродзенскiх газетах няма цэнзуры, у прыватнасцi ў ягоным выданнi i аблвыканкамаўска-гарвыканкамаўскай „Гродзенскай праўдзе”.

— Афiцыйна пра цэнзуру ў Беларусi не гаворыцца, але і дурню зразумела, што яна насамрэч iснуе, прычым не толькi ў дзяржаўных выданнях, — запярэчыў сябра Беларускага ПЭН-цэнтра Юры Гумянюк. — Мне часта даводзiцца пiсаць пра падзеi ды праблемы беларускай культуры, якiя так цi iнакш залежаць ад сацыяльна-палiтычнай сiтуацыi ў Беларусi. Але свае артыкулы i нарысы я друкую ў беластоцкiм месячнiку „Czasopis” i штотыднёвіку „Нiва”, бо на сто працэнтаў упэўнены, што ў мясцовых „Вячэрнiм Гродне” цi „Гродзенскай праўдзе” iснуе iдэалагiчная цэнзура!

Як паказала практыка, асобныя артыкулы цэнзуруюцца i ў газеце СПБ „Glos znad Niemna”. Прычым экспертам тых матэрыялаў „на прадмет апазiцыйнасцi да ўлады” выступаў сам... старшыня СПБ Тадэвуш Кручкоўскi! Нязгодныя з ягонымi дзеяннямi журналiсты былi вымушаны звольнiцца.

— Першым сiмптомам стала забарона панам Кручкоўскiм публiкацыi рэйтынгу кандыдатаў у прэзiдэнты Беларусi ў 2001 годзе, якi мы праводзiлi сярод чытачоў „Glosu”, — гаворыць карэспандэнт „Rzeczpospolitej” Анджэй Пiсальнiк. — У пэўны момант я зразумеў, што газета Саюза палякаў Беларусi сапраўды цэнзуруецца i звольнiўся з „Glosu”...

Занепакоеныя кепскай сiтуацыяй са свабодай слова ў Беларусi i катастрофай, якая спасцiгла беларускую мову i культуру пасля лукашэнкаўскiх рэферэндумаў, польскiя журналiсты паабяцалi часцей наведвацца ў госцi i пажадалi сваiм гродзенскiм калегам мужнасцi i аб’ектыўнасцi ў асвятленнi найбольш значных грамадскiх i культурнiцкiх падзей свайго краю.