Пасунуты саюз

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

Увогуле адметнасцю Садружнасці ёсць існаванне на яе абшарах цэлага шэрагу міждзяржаўных утварэнняў, функцыі якіх папросту дубліруюцца. Да гэтага можна аднесці і Саюз Беларусі і Расіі, і Еўраазіяцкую эканамічную супольнасць, і рознага кшталту мытныя саюзы, і аб’яднанне ГУАМ (Грузія, Украіна, Арменія, Малдова), і гэтак далей. Сэнс існавання іхнімі стваральнікамі дэкларуецца як прыярытэт спрыяння эканамічнаму развіццю былых савецкіх рэспублік — наладжванню „разарваных” распадам СССР эканамічных сувязей, аблягчэнні ў перамяшчэнні людзей, тавараў і паслуг. Але калі глядзець звонку, то асаблівых поспехаў у дасягненні дэклараванай мэты ўбачыць цяжка. Хаця, канешне, распрацоўваюцца і рэалізуюцца ў рамках вышэйазначаных утварэнняў некаторыя эканамічныя праекты, але яны „не робяць пагоды” і новыя незалежныя дзяржавы ўсё больш аддаляюцца адзін ад аднаго як у эканамічным, так і палітычным плане. Тым самым ставячы пад сумненне сэнс існавання не толькі СНД, але і іншых „унутраных” міждзяржаўных арганізацый.

Яскравым прыкладам такога бессэнсоўя стаў Саюз Беларусі і Расіі, як нешта незразумелае, створанае ва ўгоду палітычных амбіцый беларускага кіраўніцтва і ельцынскага жадання своеасаблівай „рэабілітацыі” за падпісанне белавежскіх пагадненняў 1991 года, якія, па сутнасці, канстатавалі смерць СССР. Не ставячы пад сумненне гістарычную, культурную, эканамічную і нават духоўную еднасць абодвух народаў, з чаго выцякае так званае жаданне „жыць разам”, прыходзіш да высновы, што пазіцыя цяперашняй беларускай улады ў большай ступені робіць усё, каб ускладніць такое жыццё.

Сустрэча беларускага і расійскага прэзідэнтаў 15 верасня ў прычанаморскім горадзе Сочы, які яшчэ называюць курортнай сталіцай Расіі, паказала, што за колішнімі завярэннямі афіцыйнага Мінска ў братняй славянскай любові да Расіі ў эканамічным плане стаіць жаданне атрымаць танную нафту і газ, прычым мала што рэальна даючы ўзамен і толькі абяцаючы ісці да цалкавітай эканамічнай інтэграцыі. Але калі такое было магчымае пры першым расійскім прэзідэнце, у якога нібыта існаваў „комплекс віны” за Віскулі-91, то для Пуціна падобных пачуццяў папросту не існуе. Таму ён выказвае на беларуска-расійскую інтэграцыю больш рэалістычны падыход, што грунтуецца на эканамічных інтарэсах расійскага бізнесу і расійскага капіталу, якія, па-першае, даюць магчымасць узмацнення расійскаму эканамічнаму ўплыву на постсавецкай прасторы, а, па-другое, спрыяюць палітычнаму ўплыву, што для менталітэту расіян, які многія не без падстаў называюць імперскім, вельмі важна.

Менавіта такая лінія прагледжваецца на саміце прэзідэнтаў краін СНД, што прайшоў амаль адразу пасля сочынскіх беларуска-расійскіх перамоў у крымскай Ялце. Менавіта там адбылося падпісанне дакументаў па стварэнні так званай Адзінай Эканамічнай Прасторы, куды на сённяшні дзень уваходзяць Беларусь, Казахстан, Расія і Украіна. Нягледзячы на тое, што ідэя такога аб’яднання належыць казахстанскаму боку, з асаблівым імпэтам да напаўнення рэальным зместам і выконвання ўсіх дамоўленасцей узяўся расійскі прэзідэнт. Ёсць меркаванне, што гэтага імпэту надае наяўнасць сярод падпісантаў Украіны, якая апошнім часам усё больш дэкларуе заходнюю эканамічную зацікаўленасць.

У гэтым рэчышчы пазіцыя Беларусі, а дакладней яе прэзідэнта, выглядае як накіраваная цалкам супраць вышэйазначаным інтарэсам Расіі. Блакіраванне ўвядзення расійскага рубля на тэрыторыі Беларусі, нежаданне прыватызацыі расіянамі „Белтрансгаза” і нафтаперапрацоўчых прадпрыемстваў прывялі да таго, што расійскі бок схіліўся да пераводу „братніх” адносін у грашовую плоскасць. Нібыта, каб не падштурхоўваць размовы хто каму больш вінававты, якія і без таго набылі моцнае гучанне ў беларускіх праўрадавых СМІ, галоўным эканамічным вынікам сочынскай сустрэчы стаў перавод аплаты Беларуссю расійскага газу па рыначным кошце. Па рыначным жа кошце аплачваць мусяць і расіяне Беларусі за транзіт „блакітнага паліва” ў Еўропу. Пастановай расійскага ўрада скасавана рэкамендацыя прадаваць газ беларускім братам па ўнутрырасійскім кошце, гэта значыць па 30 долараў за тысячу кубаметраў. Колькі ён будзе каштаваць пакуль невядома — вядуцца перамовы, але вядома, што расійскі „Газпрам” выставіў цану ў 80 долараў. Як беларуская дзяржава здолее аплаціць такі газ сказаць цяжка, бо і пры набыцці яго па ільготных цэнах за ёй застаўся доўг у больш за сотню мільёнаў долараў.

Выкажу меркаванне, што расійскі бок выцягне з беларускага прэзідэнта ўсё чаго хоча, бо апошняму папросту няма куды дзецца. Але ён, вобразна кажучы, са скуры лезе, каб дабіцца нечага свайго. На дзень напісання гэтага артыкула адбудзецца чарговая яго сустрэча з Пуціным у Маскве, дзе праходзяць Дні Беларусі.

Напярэдадні ў таварыскім хакейным матчы са зборнай маскоўскага гарадскога начальства, які завяршыўся нічыёй 5:5, Аляксандр Лукашэнка закінуў шайбу ў браму праціўніка. Але яна не была ўлічана — брама аказалася пасунутай. Штосьці ў такім выніку матча, як і ў ім самім вельмі нагадала беларуска-расійскі саюз.