Пра канікулы і не толькі

Міхась КУПТЭЛЬ

Глядзеў я на наваколле не толькі вачыма турыста-веласіпедыста, але і беларуса, выхадца з роднай зямлі, лёс якой не перастаў быць мне абыякавым. І сваімі ўражаннямі хачу падзяліцца ў першую чаргу з чытачамі „Нівы”, але не толькі. Можа зацікавяцца гэтай інфармацыяй кіраўніцтвы гмін, мо ў будучыні турысты-веласіпедысты з глыбі Польшчы, а мо і з Еўропы. Так-так, не здзіўляйцеся такім сцвярджэнням, прачытайце як нямецкія турысты плылі рэчкай Нараўкай („Osobliwe atrakcje Dzikiego Wschodu”, „Polityka” № 34 ад 23 жніўня г.г.) Яны праз мабільны тэлефон расказвалі дзедкам у Брэмене як дояць кароў, пякуць хлеб, б’юць масла ў пральцы „Франя” і захоўваюць яго ў лісцях хрэну, як кормяць курэй, а пасля заахвочвалі іх наведаць гэтыя мясцовасці.

Што трэба, каб пераборлівы турыст заглянуў у наш куток? Перш за ўсё трэба яму падсунуць пад вочы інфармацыю; не абы-якую, але такую, якая яго зацікавіць.

Я, калі ездзіў на веласіпедзе па Гайнаўшчыне, ведаў больш-менш, дзе тыя цікавыя месцы, краявіды і людзі, але нідзе не напаткаў інфармацыі, якая б зацікавіла турыстаў, заахвоціла затрымацца ў Гайнаўцы, у той „браме ў пушчу”, пра што так мараць гайнаўскія чыноўнікі, разводзячы рукі, што ў горадзе вялікае беспрацоўе. Інакш у Белавежы, там не толькі ёсць гатэлі і турыстычныя кватэры, але і інфармацыя пра іх пры ўездзе ў мястэчка. Гайнаўка мае што паказаць і чым зацікавіць, але нічым не заахвочвае турыста затрымацца і паглядзець слаўны, але закрыты на чатыры затворы сабор, ці Беларускі музей, ці старую хімічную фабрыку, ці былы тартак. У той „браме ў пушчу” не мог я ў нядзелю набыць маю ўлюбёную „Ніву”, бо ўсе кіёскі зачынены, а калі мае сябры з Гдыні спыталі, дзе там можна смачна і нядорага пад’есці, я проста развёў рукі ад бязраднасці.

Дзе, апрача „Нівы” („Помнікі мінуўшчыны ў Арлянскай гміне” Міхала Мінцэвіча ад 26 студзеня г.г.), можна даведацца пра мінуўшчыну Арлянскай гміны? У якіх даведніках? Быў я ў Орлі сёлета ў ліпені. Драўляная царква з 1796 года закрыта, не згадваючы пра мураваную бажніцу з другой паловы XVIII стагоддзя. На маім веласіпедным шляху ўсе цэрквы былі закрыты — я нават гэта разумею, — але дзе нейкая табліца з інфармацыяй пра іх, як у Дубічах-Царкоўных? Нідзе. А сакральныя аб’екты гэта ж нашы матэрыяльныя каштоўнасці ў сферы духоўнай культуры. Хто, апрача настаўнікаў, як не бацюшка можа расказаць маладому пакаленню пра нашу багатую мінуўшчыну? Даступнасць сакральных аб’ектаў прынясе карысць не толькі турыстам, але і храмам, бо да ўлад будзе даходзіць інфармацыя, што трэба ўкладваць грошы на іх аднаўленне, каб не занепадалі помнікі мінуўшчыны. Інакш кажучы, каб турыст зацікавіўся нашай падляшскай зямлёй, ён павінен мець пра яе інфармацыю ці ў турыстычных даведніках, ці ў Інтэрнэце, ці нават у штодзённай прэсе. Апрача таго, з чым цяпер ужо і не так дрэнна, павінен мець дзе заначаваць, памыцца і добра паесці.

З таго, што мне вядома, дык у Дубіцкай гміне ёсць дзе пераначаваць, памыцца і паесці, дзе ў Арлянскай — не ведаю, пра Чыжоўскую — нічога не ведаю, а пра Гайнаўскую мне вядома тое, што ў Гайнаўцы. Пра кватэры на вёсках мне нічога не вядома. Пішу пра вёскі адлеглыя ад Махнатага менш за дзесяць кіламетраў, хаця ў іх ёсць па некалькі пустых хат, у якіх можна ладзіць начлегі. У самым Махнатым можна пераначаваць у вясковым клубе і пад палаткамі на вясковым пляцы.

Хто меў бы ладзіць такую мінімальную турыстычную інфраструктуру? Думаю, што гэтым можа заняцца кожны, а напэўна аддзелы культуры ў гмінах; для гэтага не трэба вялікіх грошай, толькі ахвота і арганізацыйныя здольнасці. Маю прапанову ніўскім карэспандэнтам: распытайце пра гэта сваіх гмінных чыноўнікаў і напішыце ў „Ніву”. Мо тады заахвочу некалькіх турыстаў Трыгарада наведаць не толькі Белавежу і пушчу.

А так пры нагодзе, у Махнатым, Старым Корніне і Моры стаяць пустыя будынкі па колішніх школах. У канікулы гарадскія дзеці з небагатых сем’яў нікуды не выязджаюць — чаму б не наладзіць ім пабыўкі на вёсцы? Кошт невялікі, а якая радасць і ўдзячнасць. Калі хто не ведае, як гэта зрабіць, служу вопытам. Мы ў пачатку дзевяностых гадоў арганізавалі ў Гданьску пабыўку дзецям з Гайнаўшчыны. Не было раскошна, але не ў тым справа. Найважнейшае чыстае паветра і прыгожыя краявіды, а скарыстаюць не толькі дзеці, але і вясковыя прадуктовыя крамы — у іх можна купіць усё неабходнае харчаваць дзяцей.

Мае вывады ў гэтай справе такія:

— органы мясцовага самакіравання няхай не разводзяць рук і не гавораць, што няма магчымасцей панізіць беспрацоўе; хай робяць стаўку на турызм; а як гэта зрабіць — хай думаюць або вучацца ў іншых; нельга сесці і чакаць, што турыст з’явіцца сам па сабе,

— трэба пачаць з інфармацыі — пры кожнай публічнай дарозе паставіць інфармацыйныя шыльды: ці то вялікія, ці такія дошчачкі, як каля Арэшкава пра тамашні міні-заапарк,

— павятовыя ці нават гмінныя дарогі між Орляй, Дубічамі-Царкоўнымі і Гайнаўкай — нядрэнныя для веласіпеднага турызму і яны павінны быць пазначаны для гэтай мэты; добра было б, калі б на іх быў асфальтавы насціл, так як на Борнхальме — раі для веласіпедыстаў; мо і я дачакаю такіх дарог на Гайнаўшчыне.

На веласіпедных дарогах вакол Махнатага сустракаў я адзінокіх турыстаў, значыць, нейкі пачатак ужо ёсць. І гэтай аптымістычнай акалічнасцю завяршаю свае прапановы.