Рукадзелле, спевы і жніво

Ганна КАНДРАЦЮК

Калі падыходжу бліжэй, бачу — замест карунак — выцінанкі з паперы. На іх свойскія ўзоры: галубкі, ружы, вінаград. Цешаць яны і смешаць, думаю пра вынаходлівасць продкаў.

— А то пан Анатоль Краўчук з Крывой навучыў нас рабіць аздобы з паперы, — кажа Дарафей Фіёнік, гаспадар і арганізатар Першых варштатаў рукадзелля і спеву, якія з 21 па 26 ліпеня г.г. праходзілі ў Студзіводах.

— Ці вы карысталіся нейкімі ўзорамі? — цягну тэму выцінанкі.

— Не, дзядзька ўзяў паперу і ад рукі іх рабіў.

Jakie one ladne!

— А вжэ з тканём, то нэ так просто, — кажа Марыя Сцепанюк са Студзіводаў. Разам з браціхай Антанінай падрыхтавалі ткацкі станок, накінулі аснову з тысячы нітак.

— Ціелу нуоч нэ спала, думала, што то будэ як мойіе очы нэ вытрывают? — прызнаецца цётка Марыся. — Віедаетэ, коб нэ помыліті нічого. Пры ткані всё трэба так достроіті, коб кажда нітка была дэ трэба. Іначэй нэ выйдэ.

Апошні раз Марыя Сцепанюк ткала дваццаць гадоў таму.

— Я і до „Cepelii” належала, — прыгадвае, — буольш як підісят ім дывануов выткала.

За ткацкі станок Марыя села ў 16 гадоў. Ля першай тканіны споўнілася яе малітва. Была вайна, і яе, маладую дзяўчыну, назначылі на працу ў Нямеччыну.

— А я сідіела, молілася і плакала, — успамінае. — І Буог даў, што одрочэне далі. — Тэпэр, то ніхто тых нашых дывануов нэ хочэ, — дадае Антаніна Сцепанюк.

— У мэнэ, то внучка до Ольштына всё позабірала. Babciu, jakie one ladne! — прыгадвае другая ткачыха і дадае: — Бо і ладнэ! А што ж — можэ ніе?

Марыя Сцепанюк разгортвае чатырохасновавы карычнева-светлы дыван у салярныя арнаменты, ад якіх б’е прамяністасць.

Пытаю дзяўчат-вучаніц што думаюць пра ручное ткацтва.

— Паставім у хаце кросны і будзем вучыцца, — кажуць.

— А кросны дзе возмеш? — пытаю Эвелінку Вышкоўскую, якая ўжо тчэ ў дзве асновы ходнік.

— У бабкі маёй, у Ягуштове.

Зажынкі здымала тэлебачанне

— Найбольш уцягнула мяне вышыўка, — прызнаецца Юстына, гімназістка з Бельска.

— Бо вышываць можна з маршу, вышыўка ў параўнанні з тканнем, простая, — дадае сяброўка Наталля. Курс вышывання вядуць дзве дасведчаныя рукадзельніцы: Марыя Красоўская з Бельска і згаданая ўжо Антаніна Сцепанюк.

— Для нас гэта забава і ідэя на цікаве хобі, — разважаюць дзяўчаты, — а нашы бабулі вышывалі, каб людзі глядзелі і ацанялі іх здольнасці, талент.

— То можа заспяваеце? — прапануе Дарафей Фіёнік. — Бо ў нас, — кажа, — праца і спевы нераздзельныя. Якія песні? Вядома — жніўныя.

„Ой чыя то волока, доўгая і шырока” заводзяць адкрытым голасам жніўную старажытную песню рукадзельніцы. Этна-народнага спеву навучае Анна Фіёнік. Пасля курсаў архаічнага спеву яшчэ больш палюбіла мясцовыя падляшскія напевы. Напрыклад, жніўныя песні, яны нібыта на адну мелодыю, але якія багатыя ў дэталях. Як дапасаваныя сваёй прасторай да краявіду.

— Мы таксама наладзілі зажынкі. Вучыліся рабіць пярэвяслы, пасля вязалі снапкі, паставілі адзін ляшок, — дадае Дарафей. Іх працу здымала тэлебачанне.

— Гэта для тэлебачання? — пытаю.

— Не толькі, — смяецца Наталька, — мы даведаліся, як нашы продкі цяжка працавалі.

Урок жывога пераказу

Сёння ўжо перадапошні дзень варштатаў, пад вечар будзе грыляванне, прыйдуць бацькі.

— Хай пабачаць чаго мы тут навучыліся, — кажуць маладыя рукадзельніцы. — Пакажам ім вышыванкі, паспяваем песні. У апошні дзень, каб не расставацца ў слязах, паедзем на веласіпедную экскурсію ў Падбелле і Кнарыды.

— Наведаем святыя месцы і пабачым, якую ролю ў нашых цэрквах займаюць народныя вышыванкі, здобніцтва, тканыя ручнікі і палавікі.

— Нашы заняткі — гэта ўрок жывога пераказу, — тлумачыць сэнс курсаў Дарафей Фіёнік. — Гэта спосаб на рэгіянальную цікавінку або хобі. Вось на Беласточчыне ўсе захапляюцца ткацтвам з Янава, а ў нас усё гэта ёсць. Тканне ў дзве асновы, у чатыры, у пераборы — адным словам — багацце і разнастайнасць. І найважнейшае — ёсць бабулі, якія перакажуць свае ўмеласці і тайны майстэрства маладым.