Дзе шукаць незалежнасць

Уладзімір ЛАПЦЭВІЧ

На сённяшні дзень можна сведчыць аб існаванні трох поглядаў на саму незалежнасць беларускай краіны. Першы, якога прытрымліваецца нацыянальна арыентаваная дэмакратычная апазіцыя, гэта з’яўленне незалежнасці ў выніку бурлівых падзей 1917-1918 гадоў, калі была абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка. Нягледзячы на тое, што падобныя рэчы ў тыя гады адбыліся на многіх ускраінах былой Расійскай імперыі, з-за чаго на карце Еўропы з’явіліся такія краіны як Фінляндыя, Польшча, Літва, Латвія, Эстонія і іншыя, сёння на дзень 25 сакавіка цяперашняя беларуская ўлада глядзіць непрыязна. Маўляў, якая магла быць незалежнасць, калі ўсё адбылося пад нямецкай акупацыяй, ды і колькі ўвогуле праіснавала БНР? Пра тое, што само абвяшчэнне прадвызначыла з’яўленне Савецкай Беларусі, а потым і Рэспублікі Беларусь чамусьці не ўзгадваецца.

Сур’ёзным штуршком да сапраўднай незалежнасці стала прыняцце Вярхоўным Саветам (тагачасным парламентам) Дэкларацыі аб незалежнасці БССР у 1990 годзе. Пасля путчу ў жніўні 1991 г. у Маскве, ёй быў нададзены статус канстытуцыйнага закону, што азначала вяршынства Дэкларацыі над законамі Савецкага Саюза на тэрыторыі беларускай рэспублікі. Несумненна, дата паважная і адзначалася яна некалькі гадоў як дзяржаўнае свята. Праўда, стаўленне да яе ў тыя гады з боку большасці насельніцтва было як і да самой незалежнасці, якая нечакана звалілася на галовы беларусаў. Таму, калі першы беларускі прэзідэнт і ягонае атачэнне ўзялі курс на рэсаветызацыю Беларусі, яны з лёгкасцю „патлумачылі” чаму святкаваць незалежнасць 27 ліпеня нельга. Бо менавіта такім жа летнім днём 1943 года гаўляйтар Беларусі Кубэ дазволіў карыстанне бел-чырвона-белым сцягам і гербам „Пагоняй”. А гэтыя сімвалы з 1995 года сталі „крамольнымі”. Шчыра кажучы, асабліва ад знікнення са святочнага календара Дня незалежнасці 27 ліпеня не перажываў у Беларусі ніхто. Дата папросту не паспела прыжыцца ў свядомасці людзей. У выніку лукашэнкаўская ўлада, зразумела, праз рэферэндум, прапанавала беларускаму народу лічыць Днём незалежнасці дату 3 ліпеня. Бо ў той дзень у 1944 годзе ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў быў вызвалены Мінск. Канешне, да беларускай незалежнасці гэтая падзея мае найменшае з усіх вышэйадзначаных дат дачыненне. Хаця і адмаўляць у яе важнасці нельга. Усё ж пасля другой сусветнай вайны беларуская рэспубліка займела месца ў ААН, набыла рысы хоць фармальнага, бо ўваходзіла ў склад СССР, але ж суверэнітэту. І, палажыўшы руку на сэрца, варта сказаць, што трэцяму ліпеня найбольш падыходзіць называцца менавіта Днём Рэспублікі і ніяк інакш, калі ўвогуле змяшчаць дату ў пераліку дзяржаўных свят Беларусі.

На працягу амаль усіх папярэдніх гадоў з вуснаў прадстаўнікоў беларускай улады падкрэслівалася, што незалежнасць краіны можа быць дасягнута толькі праз інтэграцыю з Расіяй і яднанне двух славянскіх народаў. Калі ж з мінулага года Расія стала больш канкрэтна падыходзіць да пытанняў „саюзнага будаўніцтва”, на паверхню палітыкі выйшла столькі супярэчнасцей у поглядах на „яднанне” паміж саюзнікамі, што паўстае пытанне — аб чым можна было беларускаму прэзідэнту амаль дзесятак гадоў дамаўляцца, каб цяпер казаць аб нейкай інфармацыйнай вайне з боку Расіі і жаданні абстрактных расійскіх алігархаў паглынуць беларускую эканоміку. Ужо і расійскі рубель непатрэбны, калі не даюць ім кіраваць. У выніку ў палітыцы Беларусі адбыўся разварот на 180 градусаў — ад „яднання” да ўсхвалення незалежнасці, якую ніякім чынам нельга страціць. Карані ж гэтай незалежнасці, калі разумець А. Лукашэнку, маюць свой пачатак у часах другой сусветнай вайны, партызанскім руху. Даволі цікавая выснова, асабліва зважаючы на тое, што ў іншых краінах момант узнікнення прагі да незалежнасці таго ці іншага народа стараюцца шукаць недзе ў глыбіні стагоддзяў.

Хаця нейкая логіка ў новых ідэалагічных накірунках беларускай улады ёсць. Праз пэўны час, калі ў „інтэграцыі” адчуецца пацяпленне і беларуска-расійскія ўзаемаадносіны выйдуць на „новы якасны ўзровень”, можна будзе падкрэслена казаць аб тым, што ў вайне мы змаглі перамагчы толькі разам.

Аднак не ўсё так дрэнна. Бо нарэшце з вуснаў улады загучалі паважлівыя словы да незалежнасці ўласнай краіны. Можа гэта і часова, і праз супрацьпастаўленне сваіх парадкаў парадкам іншых краін ды міжнародным правілам, але ўсё ж такі, здаецца, застанецца неблагая глеба для незалежнага дэмакратычнага будучага сённяшняй аўтакратычнай Беларусі.