Галя — цудоўнае шчасце Сальвадора Далі

Ганна КАНДРАЦЮК

— Пагоня! — жартуем.

Іншы раз ён „бачыў” сваю Галюшку ў белым горадзе, з бліскаўкамі купалаў цэркваў. Дзяўчынка махала да яго рукой, давала знак.

У 1929 годзе Сальвадор Далі сустрэў яе ў рэальным жыцці — Галю Дзялувіну-Дзяконаву, з мястэчка Зембін што непадалёк Барысава, Мінскай вобласці.

* * *

У Зембіне, у вышчэрбленай арачнай нішы барочнага касцёла, скульптура Божай Маці. Над галавой Мадонны буслы звілі гняздо. У сярэдзіну будынка лепш не заходзіць — згары, як град, сыплецца друз. На сценах сляды ад куль і бомбаў. Ззаду запушчаны стары могільнік. Між кустоў бэзу — старыя жалезныя помнікі.

Дом культуры таксама ў духу карцін сюррэалізму. З аднаго боку абвальваецца сцяна.

— „Камуністычны вампір”! — прыдумваем будыніне-карціне загаловак.

Ва ўстанове, хаця ранняя паабедняя пара, вісіць замок на дзвярах.

Зембін вядомы з XVI стагоддзя. Мястэчка належала Кішкам, потым Саковічам, Храптовічам. Зараз тут цэнтр сельсавета і калгаса. У вёсцы пражывае да тысячы жыхароў. Калі распытваем пра атракцыёны, мясцовыя кіруюць нас да Брацкай магілы савецкіх воінаў і партызан.

* * *

Францыя, 1929 год. Пляж у Кадакесе. У госці да Сальвадора Далі з’язджаюцца сябры сюррэалісты. Між іншым паэт Поль Элюар з жонкай Галяй. Пра іх сужонства ходзяць легенды. Галя вядзе раман з Максам Эрнстам, пачынальнікам дадаізму, затым і сюррэалізму. Пасля, калі будзе вянчацца з Сальвадорам Далі, іх старшым сватам стане яе былы муж, Поль Элюар.

— З твару Галя паказалася мне вельмі інтэлігентнай, — успамінае першую іх сустрэчу Далі, — аднак, выглядала на тое, што яна стомленая і незадаволена гасцінай у Кадакесе.

Вечарам — першы іх шпацыр. Галя прызнаецца, што на хаду фальшыва ацаніла мастака. Здзіўлецца лагічнасцю яго роздумаў.

У той час Далі паводзіць сябе як вар’ят. Смяецца без толку і патрэбы, у час атакі смеху качаецца па зямлі...

Распазнаў яе праз некалькі дзён. Ішла пляжам, ён прытаіўся ў акне.

— Пабачыў яе дзіцяча-жаночае цела, той знаёмы крок, тыя жэсты. Так! Яна — дзяўчынка з казкі — Галюшка з белай краіны дзяцінства.

Сальвадор Далі закахаўся насмерць.

Праз колькі дзён зноў ішлі моўчкі пляжам.

— Я хацеў дакрануцца яе рукі, абняць яе, — чытаем у „Маім сакрэтным жыцці”, — а яна першая ўзяла маю руку і сказала: „Мой маленькі, заўсёды будзем разам”.

* * *

У Зембіне, калі пытаем пра Галю Элюар, чуем адзін адказ:

— Здзесь такой нету!

На лавачцы, ля царквы св. Міхаіла, дзве прыгажуні. Янка і Віка.

— Адна нуда, — кажуць пра жыццё ў Зембіне.

Дзяўчаты прыехалі на канікулы, праветрыцца ад гарадской нуды. Цяпер не могуць дачакацца канца канікул. Пра жонку Сальвадора Далі тут не чулі.

— Сапраўды, яна родам з Зембіна? — ажыўляюцца на момант.

У магазіне таксама „не чулі і не бачылі”.

— Ахвяруйце, калі ласка, на нашу царкву, — кажа прадаўшчыца. У Зембіне ідзе рамонт мураванай царквы другой паловы ХІХ ст. Храм атулены рыштаваннямі. Адноўлены ўжо адзін купал і на ім залаціцца крыж. Ахвярная скрынка стаіць ля прылаўка з гарэлкай і цыгарэтамі.

— У гэтай чарзе сумленне кранае хутчэй чым дзе, — жартуюць у магазіне. Кідаем у скрынку ўсю здачу ад пакупак.

Мясцовыя хочуць нам дапамагчы, але ім не пад сілу.

Дарэвалюцыяйная, „белая” эпоха тут далёкая, як і каменны век.

* * *

Галя Элюар не вярнулася тады з мужам у Парыж. Праз год стане жонкай Сальвадора. Павянчаюцца ў 1934 годзе.

Сальвадор Далі стварае культ жонкі.

— Галя — цудоўная асоба, якую я меў шчасце сустрэць у сваім жыцці, — паўтарае. — Яна выратавала мяне ад шаленства, стала ў адной асобе музай, жонкай, бухгалтаркай.

На пачатку саракавых Далі падпісвае свае карціны „Галя — Далі”. Яна — медыум і люстра яго нарцыстычнай індывідуальнасці. Вечная інспірацыя. Назве яе Галяй Рэдзівівай — ідучай крок перад іншымі.

Большасць жыцця гэтай сусветнай пары праходзіць у рыбацкай вёсцы Порт Лігат у Каталоніі. Астануцца там жыць пасля поспехаў у ЗША, калі скандальна разбагацеюць.

— Калі я гляджу на яе крадком, у час доўгіх гадзін працы, я паўтараю сабе: яна так добра намаляваная — як боскія карціны Вермеера ці Рафаэля, — прызнаецца Далі. — Калі яна выплывае далёка ў мора, я бачу з усяго твару толькі яе неразгаданую ўсмешку. Галя! Самая таемная, неразгаданая чарадзейка. Яна спрычынілася да таго, што ў маёй хворай галаве вырасла, як куст ружы, новае здароўе.

Лёс спалучае іх назаўсёды. Старэйшая на дзесяць гадоў Галя памірае у 1982 годзе, Сальвадор сем гадоў пазней.

* * *

А ў Зембіне... далей культ айчыннай вайны. У крыніцах, гістарычных апрацоўках, свядомасці жыхароў успамінаюць адно пра „Зембінскі бой”. 21 сакавіка 1943 года партызаны сутыкнуліся тут з паліцэйскім батальёнам. За восем гадзін бою партызаны пры падтрымцы брыгад „Дзядзькі Колі” і „Смерць фашызму” знішчылі тры дзоты і спалілі склады з боепрыпасамі і прадуктамі. Геройства партызан бясспрэчнае, хаця ў зембінскім баі, як кажуць крыніцы, перамаглі паліцаі.

— Чысты сюррэалізм, — кідаем на развітанне мястэчку.

У магазіне жанчыны нарэзваюць нам жоўты сыр. Думаем пра хвалюючыя гадзіннікі Сальвадора Далі. Інспірацыяй для іх быў, менавіта — жоўты сыр!

Крыніцы: Сальвадор Далі, Дзённік генія, Маё сакрэтнае жыццё.