Цуд у Бобры ⁽³⁾

Ганна КАНДРАЦЮК

Постсавецкія жывапісцы звышканфесійна глядзяць на сакральнае мастацтва. У адзін дзень могуць размалёўваць фрэскі ў касцёле і пісаць іконы ў царкве.

Пушкін адкрыта называе сябе праваслаўным артадоксам.

— Я — адзіны мужчына ў Бобры, які ходзіць кожную нядзелю ў царкву, — кажа сам пра сябе.

Сярод найважнейшых творчых дасягненяў Пушкін лічыць размалёўкі і аздабленне хрысціянскіх пабудоваў. Іншая справа — часам яны ўзбуджаюць здзіўленне або шок.

* * *

Пратэст і здзіўленне выклікаў фрэск „Глорыя кардыналу Свёнтку” ў магілёўскай архікатэдры Унебаўзяцця Найсвяцейшай Марыі Дзевы. Разам з групай жывапісцаў Пушкін прымаў там удзел у аднаўленні інтэр’ера касцёла. Кардынала „ўславіў” ён неадэкватна. Раней кардынал Свёнтак загадаў завесіць рыззём выявы бел-чырвона-белага сцяга, Канстытуцыю 1994 года і лідэра нацыяналістаў Зянона Пазьняка.

Па дарозе ў царкву жывапісец распавядае пра цяжкасці ў завяршэнні мясцовага роспісу фрэскаў:

— Тры разы слаў я мітрапаліту Філарэту прашэнне, каб блаславіў маю задуму, каб малітва „Ойча наш” у кнізе Стварыцеля была на беларускай мове. Гады ідуць, а адказу як не было, так няма. Людзі здзіўляюцца, пытаюць: „Саша, а чаму ў Пісанні белыя старонкі? Што гэта абазначае?”

Недакончаная фрэска ў сімвалічным месцы, у прытворы пад званіцай. Кожны наведвальнік у гэтым месцы спыняецца і глядзіць уверх. Фрэска прамаўляе як пратэст супраць адсутнасці беларускай мовы ў царкве.

* * *

У Бобры, былым мястэчку і зараз гарадскім пасёлку паўтары тысячы жыхароў. Праваслаўе трымаецца на жменьцы вернікаў, у большасці бабуль.

Трэба мець многа шчасця, каб патрапіць у сярэдзіну царквы св. Мікалая Цудатворцы. Мясцовы бацюшка марудзіць з адкрыццём і прэзентацыяй храма. Самыя ўпартыя фанаты дабіваюцца ў нядзелю, калі ідзе багаслужба.

— Наш бацюшка па нацыянальнасці рускі. Ён родам з Каўказа і не разбіраецца ў беларускіх „нацыяналізмах”, — паясняе мастак. — Для яго каб усё было „паціхонечку”.

Нам пашанцавала ўвайсці ў сярэдзіну, Алесь Пушкін сам адкрыў дзверы царквы.

Цэнтральнае месца ў інтэр’еры займае выява патрона — св. Міколы Цудатворцы. Святы плыве на чырвона-іржавым воблаку. Пад „крыллем” апекуна падарожнікаў сучасная дзея — па моры плаваюць судно і атамная лодка, з „неба” скача парашутнік і ляціць самалёт. Уражвае мастацкі прыём — праваслаўны канон спалучаецца з каталіцкім протарэнесансам і антысавецкім соц-артам. Дамінуюць улюбёныя колеры мастака: карычневы і шэра-блакітны — колеры дажджу і хлеба.

* * *

Каб пабачыць бобраўскі „цуд”, трэба азірнуцца на хоры. Фрэска „Судны дзень” займае ўсю заднюю сцяну. У пекле, у гурце грэшнікаў стаяць асобы падобныя на Аляксандра Лукашэнку і мітрапаліта.

Каб не зрабіць з сябе ахвяр перформенса як берасцейскія мытнікі, мы прыгадалі ўголас цікавы досвед. Чамусьці ў Шклове многія мужчыны здаваліся падобнымі, менавіта, на прэзідэнта.

— А як успрымаюць вашу фрэску прыхаджане? — пытаем Пушкіна, які з цікавасцю сочыць за нашымі назіраннямі.

— Нармальна, — чуем адказ. — Усё нармальна.

Доўгі час на фрэску ніхто не звяртаў у Бобры асаблівай увагі. Толькі калі па нядзелях пачалі сюды з’язджацца госці з Мінска ды аглядацца ў час багаслужбы, людзі задумаліся і пачалі наракаць: брыдка, калі народ у час багаслужбы азіраецца і смяецца!

* * *

Алесь Пушкін размаляваў царкву за ўласны кошт і сціплыя ахвяраванні прыхаджан. Фрэска не ашчаджае нікога: у пекле апынуліся ўсе прадстаўнікі постсавецкага грамадства: калгаснік, матрос Чырвонай Арміі, абортніца, мастак. Разам з імі біблейскі прадажнік Іуда Іскарыёт.

— Каб супакоіць настрой, я замаляваў правы край фрэскі, — кажа Пушкін. — Месца дзе стаяць супярэчлівыя постаці.

У парафіі адчулі палёгку, аднак на коратка. Праз некалькі сутак фрэска сама аднавілася.

У Бобры перажылі шок.

— Цуд! — абвясцілі ў прыходзе, — Няйначай, цуд!..

Месца, якое Аляксандр Пушкін замаляваў чорнай тушшу, цяпер яшчэ больш змрочнае. Зараз яго не дазваляюць кранаць. Цуд ёсць цуд, і ў Бобры ён вышэй усіх і ўсяго.