Навасады ў Дзень перамогі

Міра ЛУКША

Сяргей Зюзя, новы солтыс, што жыве ў другім канцы вёскі, управіўшыся з каровамі, калі мы заселі ў салоне, пералічвае, што тут у Навасадах ёсць. Нумароў хат — 111, разам з калёніямі. Раз не спаў, лічыў у памяці сваіх людзей. Разам 170 чалавек, з дзяцьмі. Дзяцей 12, маленькія ёсць таксама. У школу ў Шымках ездзяць. Найбольш Кардашоў, Павільчаў, Гайдучэняў, Салаўёў, Стэфановічаў, пару Зюзяў. І ўсе камбайны пералічыў Сяргей Зюзя — чатыры штукі, адна, пятая, „Вістуля”. Трактароў 24, некаторыя маюць і па два. Коней гадуюць, солтыс з жонкай Янінай, гаспадар-арандатар, таксама трымае каня. Авечкі ні аднае. Зямлю робяць у Навасадскім салэцтве ў адной траціне, на рэшце — буш, у Земляробчым агенцве. Бяры, рабі дзе хочаш; тое агенцтва, нават, пэўна, і не ведае, дзе тая ягоная зямля. Шасцёх па дагаворы з агенцтвам арандуе зямлю. Хто хоча, хай бярэ, менш ці больш, колькі трэба. Купляюць чужыя кавалак, ды якія гэта сяляне, — каб на ЗУС не плаціць страховак, а ў КРУСе, танней. Пенсійныя складчыны аплачвае толькі 10 асоб, а ёсць такія, што і складчын не плацяць, і падаткаў не аддаюць, бо з чаго...

Солтыс кажа, бядовая справа цяпер на вёсцы. Як усюды. Калісь то пайшоў бы ў які камітэт, калі што не так. Цяпер толькі аблясіць вёску, рэшта вымра, і спокуй. Хоць старыя пра тую Вунію адзін з адным перапытваюць, то што ім — абы рэнты не сарвалі. Бо як тут з таго малака выжывеш — MITEX упаў, грошай не выплаціў, бо ж сяляне заўжды на канцы; Гайнаўка забірае. Ды за які грош! Агратурызм? Эт, не будзе такога ў гэтай ваколіцы. Адна сям’я, настаўнікаў з Шымак, маладых, будуецца тутака, мяркуюць інвеставаць у будучыню. Рэшта маладых раз’ехалася па свеце, па ўсянюткім, нават у Амерыку перасяліліся. Свет блізка цяпер... Калі патрабаваць чаго ад свету, дык можаш і дабіцца. Вось, палякі патрабавалі, і ў Залешаны ідзе аўтобус, беластоцкі, каб завезці людзей у касцёл.

Зайшла пазваніць ад солтыса ў школу, у Агульнаадукацыйны ліцэй н-р VI у Беластоку, маці Эвы і Монікі Лешчук. Сумнаватая маладзіца. Магла б, кажа, дзяўчат паслаць у ліцэй у Міхалове, ды калі зімой завее дарогі, то і ў школу не даедзеш. Канец свету. Пад ціўкатанне ў сенях учора прывезеных куранят ды індычанят (пані Яніна гадуе шмат птушак для сябе), якія трэба ўзяць пад лямпу, солтыс (якому больш за 70 гадоў, хоць вяглядае на гадоў дваццаць маладзей) раптам пачынае пералічваць маіх сваякоў у ваколіцы — ад Цісоўкі па Раманава. Усюды ж людзі адзін аднаго ведаюць. Жыць хочуць нармальна. Калісь мелі грошы. Адчувалі сябе больш бяспечна.

— Не наша справа — перавароты-шмоты, — кажа Сяргей Зюзя. — Ніхто не скажа, каго мы маем любіць. Чаго то рускіх не любяць? Мяжу зачыніць хоча ў гэты бок той Еўрасаюз.

Род жонкі спадара Сяргея — Яніны — з Дрэчан. Гэта напрасткі пяць кіламетраў, у Беларусі.

Пра Еўрасаюз пытаюцца і на лавачках. Роўна ў поўдзень. Пасля ў лёгкай смузе рассеянага за хмаркамі сонца, у павевах араматнага ад развітай зелені ветрыку перад лёгкім дажджом, цёткі і дзядзькі раптам прападаюць. Толькі чуваць перастук — маладыя, што прыехалі да бацькоў, рамантуюць хаты. Прыгожыя дамы, з рэзбленымі аканіцамі і надваконнямі, сэйдынгу не бачу. У буяючай свежа-зялёнай траве пасвіцца конь... Дзядзька Мікалай Дудко, адзін з лепшых гаспадароў, на 17 гектарах, завіхаецца на падворку са сваімі сынамі. А што тут гаварыць пра гаспадарку! Робіш, бо трэба.

— Бульву пасадзілі? — маё пытанне для людзей на лавачках гучала, пэўна, як пытанне майго калегі Здзіська ў вёсцы пад Саколкай. Толькі што Здзісек пытаўся быў у краме ў падвыпіўшых кампаньёнаў: „Авёс пажалі?”. Увогуле, і тут былі асобы, якія зліньваліся з лавачкі, каб, мабыць, не трапіць у фотаапарат. Пасадзілі! І шырока ўсміхаліся. От, добро пагаварылі! — успамінае Альбіна Салавей, жонка Людвіка; яны — другая пара католікаў, якая пражывае ў Навасадах. Хто куды выбыў, як там дзеці ў свеце жывуць. Як то весяло было, як цісоўскія Лукшы ігралі. Што на сэрцо лягло. Як цяжка жывецца Любе і Сашу, такім добрым людзям. „Ня ўсім ест добро”. Што там іншыя бядовыя справы!