Цуд у Бобры

Ганна КАНДРАЦЮК

— Скажам, што мы лекары з Мінска і што прыехалі па мастака!

У якасці рэквізіту мела паслужыць наша санітарная машына „Аmbulans”.

Ужо ў пачатку вёскі мы спынілі падвыпіўшых рыбаловаў.

— Мы шукаем мастака Пушкіна, — сказала наша доктар Лена. Асістэнты — Вечаслаў і Юрась (яны былі ў белых кашулях) махнулі галовамі.

Хоць на двары было ўжо цёмна і ззяў месяц у поўні, рыбаловы ўміг падхапілі жарт:

— Саша?! — ажывіліся яны.

На другі дзень мы зразумелі, што ў Бобры з абы-чым не падскочыш, і што Алесь Пушкін тут вышэй усякіх аўтарытэтаў — ён цудатворац!

* * *

Калі Алесь Пушкін у 1994 годзе перасяліўся з Віцебска ў родную вёску Бобр, многія асудзілі — канец мастаку. Але як у няздзейсненым ягоным перформенсе „Фенікс Беларусі” (дзе мастак меў фізічна згарэць за Беларусь) — канец стаў пачаткам новага.

Усе сябры нашай вандроўкі аднадушна сцвердзілі — Пушкін найшчаслівы чалавек, якога мы сустрэлі ў Беларусі. Умее аднавіць творчую моц і рабіць усё што наканавала карма. Уперад яго прозвішчам крочыць ужо легенда, ад якой часта ледзянее ў жылах кроў. У Беларусі пра „цуды” Пушкіна апавядаюць шэптам і толькі давераным асобам. І справа рухаецца сваім шляхам!

— А якім цудам вам удалося пабачыць тыя фрэскі ў Бобры? — пытаюцца знаёмыя.

— Сапраўды, цудам! — кідаю, на ўсякі выпадак.

У дарозе са Смалян у Мінск нехта з нашай кампаніі прыгадаў, што ў Бабры жыве найбольшы беларускі перформер.

— Давайце, завітаем у госці, — кінуў нечакана Юрась. — Пушкін, напэўна, уцешыцца!

Каб упэўніцца, ці сапраўды „ўцешыцца” намі жывапісец і перформер у адной асобе, мы яшчэ пазванілі з першай заправачнай станцыі.

— Прыязджайце! — запрасіла нас Яніна, жонка мастака, бо Пушкін, як і мы, быў яшчэ ў дарозе дадому.

* * *

Добра памятаю, як згаданы твор „Фенікс Беларусі” ў 2000 г. выклікаў медыяльны шум у Польшчы. Мастак меў „гарэць” на выставе „Новае мастацтва Беларусі” ў варшаўскім Уяздоўскім замку. Арганізатары падрыхтавалі ўжо сродкі дзеля ратавання і лячэння „самазабойцы”. Відовішча не атрымалася, бо беларускія ўлады не выпусцілі перформера ў замежжа.

І хаця „Фенікс Беларусі” літаральна не здзейсніўся, выклікаў спрэчку і гутаркі пра свабоду творцаў у Беларусі. Няздзейснены твор і так пайшоў на рахунак творчых поспехаў мастака, яго можна „пабачыць” у Інтэрнэце: <www.рushkin.by>.

— Уявіце сабе вялікі брызентавы навес (4 x 6 метраў), пад якім стаіць Алесь Пушкін, апрануты як на аўтапартрэце „Пленэр на Беларусі”. Асістэнты ў форме расійскіх нацыстаў падпальваюць Алеся запальнічкамі, і ён секундаў 15 гарыць (каб унікнуць сур’ёзных апёкаў, мастак меркаваў скарыстаць адмысловую мазь). Потым на яго падае брызент, пафарбаваны зверху на колер расійскага сцягу. Нацысты збіваюць мастака паліцэйскімі дубцамі. Нарэшце з-пад расійскага сцягу вылазіць белая здань. Гледачы ідуць за ёй па імперскім трыколеры ў суседнюю залу і бачаць там партрэт палаючага мастака, а сам Алесь бясследна знікае.

Аўтар прыведзенага фрагмента эсэ, Юрась Брысевіч, які ўдзельнічаў у варшаўскім вернісажы, па просьбе мастака меў завезці туды некалькі яго палотнаў. Успамінае, як уся акцыя абярнулася ў перформенс. Берасцейскія мытнікі палічылі аўтапартрэт Пушкіна ў языках агню антыдзяржаўным творам — пабачылі ў ім самога Аляксандра Лукашэнку!

* * *

Зразумела, што кожны з нас гарэў цікавасцю пабачыць, як жыве мастак-зорка. Яго дом мы распазналі адразу: на шчыце хаткі-галерэі лунае бел-чырвона-белы сцяг і вісіць герб „Пагоня”. На шыльдзе фірменны знак — аўтапартрэт у капелюшы з фазанавым пяром. Крытыкі намякаюць: менавіта з-за фазанавага пяра Пушкіна кахаюць жанчыны.

Чырвоны драўляны дом з белымі вокнамі і белым плотам стаіць на высокім беразе ракі Бобр. З аднаго боку бачым панараму на раку і ўзгорысты лес — і з гэтай перспектывы карціна бачыцца рамантычнай — як многія творы мастака. З другога — рэчка і пасёлак Бобр з дамінуючымі калгаснымі элеватарамі — чысты соц-арт — другое аблічча Пушкіна.

Ва ўсходняй Беларусі не ведаюць брамы на завесах. Каб заехаць на панадворак машынай, нашы хлопцы здымаюць, а пасля назад закладваюць уязную браму.

— А ёлкі-палкі, — хвалюецца наш шафёр, які раней не чуў пра мастака і прыкідваў, што сустрэне ў Бобры жывога Аляксандра Пушкіна (рускага паэта, пра якога вучыўся ў школе).

На невялікім дагледжаным панадворку стаяць яшчэ драўляны хлеў і склеп. У іх мастак трымае карціны і рэквізіты для хепенінгаў. Адзін з рэквізітаў вісіць на сцяне хлява. Гэта белае палотнішча з чырвоным крыжам і лозунгам „Божа барані Беларусь”. Пад такой назвай 9 верасня 2002 года Алесь Пушкін меў здзейсніць свой чарговы перформенс. Прыляжа на распаленых да чырвані зубах барон і будзе маліцца гледзячы на сонца, каб Бог захаваў яго краіну.

Пушкін перакананы: лёс Беларусі залежны ад Бога.